يكى ديگر از مسائلى مهم دوره ناصرالدين شاه ، مساله جدايى بخشهايى از سيستان و بلوچستان از ايران بود كه لازم است در پايان روابط خارجى ايران در زمان ناصرالدين شاه اشاره اى هم به آن شود.دولت انـگلستان براى حفظ مهمترين مستعمره خود يعنى هندوستان دست به هر اقدامى مى زد و به هـر وسيله اى متوسل مى شد و بسيارى از اقدامات آن كشور از زمان محمدشاه وناصرالدين شاه در مـنـطـقـه در هـمـيـن راسـتـا بود. هر چند بر اساس عهدنامه صلح پاريس بين ايران و انگلستان ، ايـران از هـرات كه جزيى از خاك خود بود دست كشيد و روابط دو كشور به ظاهر دوستانه بود امـا انگلستان هر لحظه بيم اين را داشت كه ايران براى تصرف قسمتى از خاك جداشده اش دست بـه حـمـله زده و انـگـلسـتـان را مـورد تـهـديـد قـرار دهـد. بـه هـمـيـن دليـل آنها در صدد بودند كه در سرحدات غربى هندوستان حريم امنيتى وسيع ترى براى خود بـه وجـود آورنـد. هـدف آنـهـا بـعـد از جـدايـى هـرات از ايـران ، قـسـمـتهاى ديگرى از سيستان و بلوچستان ايران بود. به همين دليل عوامل خود در افغانستان را تشويق مى كردند كه مزاحمتهايى بـراى ايـران بـه وجود آورند تا راه مداخله آنها باز شود.(137)زيرا بر اساس ماده شش عهدنامه صلح پاريس ، مقرر شده بود كه اختلافات بين ايران و اميران افغانستان با اطلاع و نظر دولت انگلستان حل شود. بر همين اساس دولت انگلستان در زمان سلطنت ناصرالدين شاه در چند مرحله با حكميت افراد خود قسمتهايى از خاك سيستان و بلوچستان (كلات ) را براى هميسه از ايـران جـداكـرده و ضـمـيـمـه افـغـانـسـتـان نـمـود. دو مـرحـله حـسـاس ايـن حـكـمـيـت بـه عـهـده ژنـرال (فـردريـك گـلد اسـمـيد)(138) اولين مدير تلگرافخانه انگلستان در ايران بود.(139)از مـهـمترين حوادث دوره دوم سلطنت ناصرالدين شاه ، بركنارى ميرزا آقاخان نورى ، حذف عنوان صـدارت ، تـشـكـيـل شـش وزاراتـخـانـه مـسـتـقـل و پـيـشـروى روسـيـه در آسـيـاى مـيـانـه و اشـغـال تـركـسـتـان ايـران بـود كـه بـعـدهـا بـا انـعـقـاد پـيـمـان (آخال ) اين مناطق ضميمه خاك روسيه شد.بـعد از اين كه ناصرالدين شاه عنوان صدارت را از مقامهاى دولتى ايران حذف كرد، مسؤ وليت اداره كـشـور بـه عـهـده شـوراى شـش نـفـره وزرا بـود. شاه كه از اين وضع ناراضى بود، به دنـبـال شـخـص مـورد نظر خود بود تا او را دوباره به صدارت برگزيند. تا اين كه در سفر بـه امـاكـن مـقـدسـه ، مـيـرزا حـسين خان قزوينى (مشيرالدوله ) وزير مختار ايران در عثمانى مورد تـوجـه او قـرار گـرفـتـه ، او را بـه ايـران آورد و پـس از چندى به عنوان سپهسالار اعظم به صدارت برگزيد از مـهـمـتـريـن اقدامهاى اوّليه سپهسالار، واگذارى امتياز معادن ايران به (رويتر) و فراهم كردن اوليـن سـفـر نـاصـرالديـن شـاه بـه اروپـا بـود. در غـيـاب آنها مخالفتهايى عليه سپهسالار و قـرارداد رويـتـر آغـاز شـد و نـاصـرالديـن شـاه بـه مـحض مراجعت از اروپا ناچار به بركنارى صدراعظم و لغو قرارداد رويتر شد.پـس از چـنـدى سـفر دوم ناصرالدين شاه به اروپا نيز آغاز شد. اين سفر داراى نتايج سياسى مـثـبـت و مـنفى بود كه از جمله آنها برقرارى روابط با آلمان ، استرداد ناحيه قطور و واگذارى چند امتياز مهمّ به روسيه و انگلستان و در نتيجه تشديد رقابت آنها در ايران بود.سـومـيـن و آخـريـن سـفـر نـاصـرالديـن شـاه بـه اروپـا در سـال 1268 ه ش / 1889 م ، آغـاز شـد و بـه مـدت هـفـت مـاه بـه طـول انـجـامـيـد. در ايـن سـفـر و پـس از آن چند امتياز ديگر به بيگانگان واگذار شد كه از جمله مـهـمـتـريـن آنـها، واگذارى امتياز توتون وتنباكوى ايران به تالبوت بود كه منجر به قيام تنباكو و لغو قرارداد شد.1 ـ پيمان آخال بين ايران و كدام كشور منعقد شد و به موجب آن چه قسمتهايى از ايران جدا شد؟
لطفا منتظر باشید ...
