روابط خارجى ايران پس از جنگ جهانى اوّل - تاریخ روابط خارجی معاصر ایران نسخه متنی

سـرّى سـال 1294 ه‍ ش / 1915 م ، قـسـمـتـهـاى تـحـت اشـغـال روسـيـه ، ضـمـيمه خاك آن كشور مى شد. و اين قسمت از خاك كشورمان همانند منطقه قفقاز مـتـعـلق بـه روسـيـه مى گرديد و استقلال ايران از بين مى رفت و قسمتهاى جنوبى هم در اختيار انگلستان قرار مى گرفت و ايران از صحنه نقشه جهانى حذف مى شد.(195)

پـس ازآغـاز جـنـگ جـهـانـى اوّل ، دولتـهـاى مـتـّحد و متّفق ، بيطرفى ايران را ناديده گرفتند و شـمـال و جـنـوب ، و شـرق كـشـورمـان رابـه اشـغـال خـود آورده ، حـاكـمـيـّت و استقلال سياسى ايران رانقض كردند.

نـفـرت و انـزجـار مـردم ايـران از روسـيـه و انـگـلسـتـان كـه بـه دليـل سـيـاسـتـهـاى اسـتـعـمـارى قـبـلى آنـهـا بـود، پـس از اشغال كشورمان تشديد شده ، مردم تمايل به متحدين يعنى آلمان و عثمانى پيدا كردند و با كمك آن دو كشور مبارزاتى را عليه اشغالگران آغاز كرده و كميته دفاع ملّى و دولت موقت را در قم و كرمانشاه تشكيل دادند.

روسـيـه و انـگـلسـتـان كـه از قـبـل ، قرارداد تقسيم ايران را بين خود منعقد نموده بودند، پس از اشـغـال ايـران ، قـرارداد سرّى ديگرى نيز جهت تكميل قرارداد قبلى امضا كردند كه به موجب آن مـنـطـقـه بـيـطـرف ايـران بـيـن آن دو كـشـور تـقـسـيـم شـد و ايـران بـطـور رسـمـى بـه اشـغـال آنـهـا درآمـد و قـرار بـود كـه پـس از جـنـگ ، مـنـاطـق تـحـت اشغال روسيه ، ضميمه خاك آن كشور شود.

سـيـاسـت مـتـّفـقـيـن (روسـيه و انگلستان ) در زمان اشغال ايران ، تصرف ميهن اسلامى ما، ناديده گرفتن استقلال و حاكميت ملّى ايران ، پيوستن به آنها و پشتيبانى دولت ايران از متفقين بود. امّا سياست متحدين (آلمان و عثمانى )، حمايت از مردم و دولت موقت در جهت درگيرى و جنگ با روسيه و انگلستان و در نتيجه وارد شدن ايران به اتحاد مثلث بود.

وقـوع انـقـلاب اكـتـبـر روسـيـه اثـرات بسيار مهمى بر روابط بين المللى بويژه بر روابط خـارجـى ايـران داشـت كـه از جـمله آنها لغو قراردادهاى 1907 و 1915، كاپيتولاسيون و ساير امتيازهايى بود كه روسيه تزارى با زور و جنگ از ايران دريافت كرده بود.

1 ـ مـوضـع ايـران در جـنـگ جـهـانـى اوّل را نـوشـتـه ، چـگـونـگـى اشغال ايران را توضيح دهيد.

2 ـ عكس العمل مردم و علما در مقابل اشغال ايران چگونه بود؟

3 ـ قرارداد سرّى 1915 م ، بين كدام كشورها بود و به موجب آن ايران چه سرنوشتى داشت ؟

4 ـ سـيـاسـتـهـاى انـگـلسـتـان ، روسـيـه ، آلمـان و عـثـمـانـى نـسـبـت بـه ايـران در زمـان اشغال چگونه بود؟

5 ـ تاءثير انقلاب اكتبر 1917 روسيه بر روابط خارجى كشورمان را بنويسيد.

روابط خارجى ايران پس از جنگ جهانى اوّل

جنگ جهانى اول سرانجام با شكست آلمان و تسليم امپراتورى اتريش ـ مجارستان ، بلغارستان و عـثمانى به پايان رسيد. در طول چهار سال جنگ و خونريزى ، كشورهاى زيادى دچار صدمات و خـسـارتـهـاى مـادى و انـسـانـى شده بودند كه پس از پايان آن مى بايست به آنها رسيدگى و جـبران مى شد. متّفقين كه خود را فاتحان جنگ مى دانستند، نياز به يك محكمه بين المللى داشتند تا متّحدين را در آنجا به سزاى اعمالشان برسانند و تدبيرى براى جلوگيرى از تكرار چنين حادثه اى در آينده بينديشند.

ايران و كنفرانس صلح ورساى

در سـال 1298 / 1919 م ، بـلافـاصـله پـس از پـايـان جـنـگ ، متفقين كنفرانس صلحى را دركاخ (ورساى ) پاريس در كشور فرانسه برگزار كردند. با توجّه به اين كه بيطرفى ايران در جنگ نقض شده بود و ايران مورد تجاوز هر دو گروه متخاصم در جنگ قرار گرفته و مردم ايران دچـار مـشـكـلات و گـرفـتـاريـهـاى زيـادى شـده بـودنـد. و حـتـى در سـال آخـر جـنـگ بـه عـلت حـضور نيروهاى اشغالگر و مصرف مواد غذايى و مايحتاج عمومى به وسـيـله آنـهـا، مـردم دچـار قحطى و تلفات زيادى شده بودند؛ دولت وقت ايران تصميم گرفت هـياءتى را براى شركت در اين كنفرانس اعزام كرده و درخواستهاى خود را مبنى بر تعيين خسارت ايـران و جـبران آن از سوى آنها به اطلاع شركت كنندگان در كنفرانس برساند. به همين منظور هـيـاءتـى بـه سـرپـرسـتى (مشاور الملك على قلى انصارى ) وزير امور خارجه به همراه (ذكاء الملك )(محمدعلى فروغى )