روابط ايران و شوروى در جنگ سرد و تنش زدايى - تاریخ روابط خارجی معاصر ایران نسخه متنی

آنها ايران بود.

هـر چـند امريكا تا اين زمان به بعضى از هدفهاى خود در منطقه رسيده بود، اما اين مقدار نفوذش در مـنـطـقـه در زمـان جـنـگ سـرد بـا ابـرقـدرت شـوروى كـافـى نـبـود و بـه هـمـيـن دليل براى كمك بيشتر به كشورهاى دوست خود در منطقه دكترين آيزنهاور را به تصويب مجلس آن كشور رساند كه هدف آن در ظاهر كمك بيشتر به كشورهايى مانند ايران بود، اما هدف اصلى آن نفوذ وسلطه بيشتر آن كشور در خاورميانه بود.

كـودتـاى نـاگـهـانـى عـبدالكريم قاسم در عراق باعث خروج عراق از پيمان بغداد و دستپاچگى دوسـتـان آمـريكا در منطقه بويژه شاه ايران شد، چرا كه همزمان از سوى عراق و شوروى سابق مورد تهديد قرار داشت .

از ايـن رو عـلاوه بـر شـركـت در پـيـمـان سـنتو، يك قرارداد دو جانبه نظامى با آمريكا به امضا رساند و باعث به رسميت بخشيدن سلطه همه جانبه سياسى ، اقتصادى ، و نظامى آن كشور بر ايران شد.

1 ـ چگونگى كودتاى 28 مرداد و نقش آمريكا را در آن توضيح دهيد.

2 ـ شركتهاى نفتى تشكيل دهنده كنسرسيوم را نام برده ، سهم هر كدام را بنويسيد.

3 ـ عضويت ايران در پيمان بغداد در زمان نخست وزيرى چه كسى بود؟ كشورهاى شركت كننده در آن را نام ببريد.

4 ـ هدف دكترين آيزنهاور چه بود؟

5 ـ مـوافـقـت نـامـه دفـاعـى دوجـانـبـه ايـران و آمـريـكـا بـه دنبال چه حادثه مهمّى در خاورميانه شكل گرفت ؟

روابط ايران و شوروى در جنگ سرد و تنش زدايى

از گذشته هاى دور ايران و روسيه و سپس شوروى با هم داراى روابط سياسى و تجارى بوده انـد. آنـچـه كـه باعث گسترش بيشتر روابط بين دو كشور همسايه و هم مرز شده بود، نزديكى جـغـرافـيـايـى ، رفـت و آمـدهـا و مـبـادلات كالا بين تجار و بازرگانان دو كشور بوده است . به روابط دو كشور در برخى از زمينه ها در درسهاى گذشته اشاره شد. در اين درس به روابط دو كـشـور، بـعـد از جـنـگ جـهـانـى دوم و آغـاز دوران جـنـگ سـرد بـين آمريكا و شوروى پس از مساءله آذربايجان تا سال 1357 ه‍. ش اشاره خواهد شد.

سالهاى بحران روابط ايران و شوروى (سابق ) پـس از خـروج نـيـروهـاى اشـغـالگـر شـوروى سـابـق از ايـران در سـال 1325، قـوام ، حـزبـى بـه نـام دمـوكـرات تـاءسيس كرد. سپس با حزبهاى توده و حزب ايـران الهـيـار صـالح ، كـابـينه ائتلافى را تشكيل داد. اين كابينه پس از مدتى با خروج سه وزيـر توده اى از آن منحل شد. سپس مساءله آذربايجان با حمله نيروهاى دولتى و تسليم عده اى از نـيـروهـاى كـمـونـيـسـتـى و فـرار عـده اى ديـگـر بـه شـوروى سـابـق حـل شـد. در ايـن زمـان ، قـوام انـتـخـابـات دوره پـانـزدهم ، مجلس را برگزار كرد. هر چند حزب دولتـى قـوام اكـثـريـت كـرسـيـهـاى مـجـلس را بـه دسـت آورد، امـّا اعـضـاى حـزب قـبـل از افـتـتـاح مـجلس ، عليه خود او موضع گرفته ، پس از آغاز مجلس نيز از دولت او حمايت نكردند.

در نـتـيـجه مجلس پانزدهم ، ضمن ردّ توافق نامه سه ماده اى قوام ـ سادچيكف ، واگذارى هر نوع امـتـيـاز نـفت و يا ايجاد هر گونه شركتى را كه بيگانگان در آن سهيم باشند، مردود اعلام كرد. بـديـن تـرتيب سياستهاى قوام در مورد شوروى سابق شكست خورد ودوره اى در روابط دو كشور آغاز شد كه از آن به عنوان سالهاى بحران روابط بين دو كشور ياد مى شود.(334)

دولت شـوروى ايـن اقـدام را يـك تبعيض آشكار و عملى خصمانه نسبت به خود دانست . و نسبت به پـيـامدهاى آن هشدار داد. سپس با توجّه به قراردادهاى استخدام مستشاران آمريكايى و حضور آنها در ايـران دولت شـوروى يـادداشـتـهـاى تـهـديـد آمـيـزى بـراى مـقـامـهـاى ايـرانـى ارسـال و دولت ايـران را مـتـهـم كـرد كـه كـشـور خـود را بـه پـايـگـاهـى عـليـه كشور شوروى تـبـديـل كـرده اسـت . مهمترين حادثه اى كه در اين سالها باعث تيرگى بيشتر روابط دو كشور شد، سوء قصد نافرجام به شاه در پانزده بهمن 1327 ه‍. ش و بازداشت اعضاى حزب توده و مـحـاكـمـه آن هـا بـود. پـس از ايـن جـريـان ، نـيـروهـاى شـوروى در دو مـرحـله بـطـور آشكار به پـاسـگـاهـهـاى مـرزى ايـران در گرگان و آذربايجان حمله كرده