روابط خارجى ايران در طول جنگ جهانى اوّل - تاریخ روابط خارجی معاصر ایران نسخه متنی

در اواخر قرن نوزده ، امپراتورى آلمان باطلاع از تغيير سياست انگلستان در خاور ميانه و خليج فـارس و اهـمـيـّت اسـتراتژيكى آينده اين منطقه و با توجّه به درگيرى انگلستان در آفريقاى جـنـوبـى ، بـه فـكـر گـسـتـرش نـفـوذ خـود درايـن مـنـطـقـه حـسـاس افـتـاد. و بـه هـمـيـن دليـل ضـمـن دريـافـت امـتـيـازهـايـى از دولت عـثـمـانى ، فعاليتهاى خود در خليج فارس را نيز گسترش داد.

حـكـومـت قـاجـاريـّه كـه با قتل عامهاى داخلى و خارجى آغاز شده بود و در تمام مدّت خود چيزى جز بـدبـخـتـى ، فـلاكـت ، وابـسـتـگـى جـدايـى قـسمتهاى مهمّى ازايران ، گسترش نفوذ روزافزون بـيـگـانـگـان در تمام شؤ ون ايران و استبداد و خودكامگى به همراه نداشت ، سرانجام با نهضت مـردم تبديل به مشروطه شد. يك سال پس از نهضت مشروطه ، روس و انگليس كشور ما را به دو مـنـطـقـه نـفـوذ تـقسيم كرده ، هر كدام در قمستهايى همانند مِلك خود رفتار مى كردند. همين مساءله بـهـانـه بـه دسـت هـمـسـايـه شـمالى داده ، و منجر به دخالت در امور داخلى ايران و سركوبى مـشـروطـه تـوسـط مـحمّدعلى شاه شد. سرانجام ، استبداد صغير يك بار ديگر به دست مشروطه خواهان سركوب و مشروطه اعاده شد.

1 ـ چگونگى واگذارى امتياز دارسى و مقدار سهم ايران را توضيح دهيد.

2 ـ تلاشهاى آلمان براى حضور در منطقه خاورميانه و خليج فارس را شرح دهيد.

3 ـ علل و چگونگى نهضت مشروطه درايران را توضيح دهيد.

4 ـ قرارداد تقسيم ايران به مناطق نفوذ بين كدام كشورها بود ؟ چگونگى انعقاد آن را بنويسيد.

5 ـ كودتاى محمدعلى شاه عليه مشروطيت را توضيح دهيد.

روابط خارجى ايران در طول جنگ جهانى اوّل

سـرانـجـام پـس از سـالها كه مقدمات يك جنگ بزرگ و خانمانسوز در اروپا فراهم شده بود، در سـال 1293 ه‍ ش / 1914 م ، جـنـگ جـهـانـى اول ، آغـاز شـد. دامـنـه ايـن جـنـگ كـه ابـتـدا فـقـط شـامـل قـسـمـتـهايى از اروپا مى شد، كم كم با ورود كشورهاى بيشترى در آن ، گسترش يافته وتـمـام دنـيـا را فـراگـرفـت .ايـران بـه عـلت مـوقـعـيت حساس و سوق الجيشى خود، از زمانهاى گـذشـتـه مـورد تـوجـّه بـازيـگـران صـحـنـه روابـط بـيـن المـلل واقـع شـده بـود. بـا آغـاز جـنـگ و حـتـّى قـبل از آغاز جنگ ، مجدداً مورد توجه هر دو دسته از كشورهاى درگير در جنگ ، يعنى متفقين و متحدين قرار گرفت .

روسـيـه و انـگلستان كه با قرارداد تقسيم ايران به مناطق نفوذ، كشورمان را جزء قلمرو خود مى دانـسـتـنـد و نـيـروهـاى خـود را بـه بـهـانـه حـمـايـت از افـراد خود واردايران كرده ودر استانهاى آذربـايـجـان ، گـيـلان و خـراسـان دسـت بـه جـنـايـاتـى زده بـودنـد، بـا آغـاز جـنـگ جـهـانـى اوّل بـطـور رسمى نيروهاى خود را واردايران كرده ، روابط خارجى ايران را تحت الشعاع قرار دادنـد. بدين ترتيب كشورايران جولانگاه متجاوزين قرار گرفته ، مردم دچار مشكلات و صدمات جبران ناپذيرى شدند.

آغاز جنگ جهانى اوّل و اشغال ايران

كـشـورهـاى اروپـايـى از سـالهـا قـبـل در مـقـابـل يـكـديـگـر صـف آرايـى كـرده ، اتـّحـاد مـثـلث شـامـل آلمـان ،ايـتـاليـا (170) و اتـريـش ـ مـجـارسـتـان و اتـّفـاق مـثـلث شـامـل انـگـلستان ، فرانسه و روسيه را تشكيل داده بودند.اين اتّحادها و جبهه گيريها نياز به جـرقـه داشـت تـا جـنـگ بـزرگـى آغـاز شـود؛ سـرانـجـام بـا قـتـل وليـعـهـد اتـريـش ( آرشـيـدوك فـرانـسـوا ژُزف ) در صربستان بهانه لازم فراهم شد. در سـال 1293 ه‍ ش / 1914 م ، بـا حمله اتريش به صربستان جنگ در اروپا آغاز شد.اين جنگ كه در واقـع بـه دليـل تـضـاد مـنافع كشورهاى اروپايى آغاز شده بود، كم كم با ورود كشورهاى ديـگـرى مـثـل ژاپـن ، عثمانى و بلغارستان به صف متّحدين و بلژيك ، رومانى ، آمريكا، يونان و پـرتـغـال بـه جـمـع مـتـفـقـيـن بـه آسـيـا و آفـريـقـا سـرايـت كـرد و تبديل به يك جنگ جهانى فراگير شد. (171) چـنـد هفته قبل از آغاز جنگ جهانى اوّل ، احمدشاه كه به سن قانونى رسيده بود، تاجگذارى كرد. پس از مراسم تاجگذارى ، (علاء السلطنة ) از نخست وزيرى (172) استعفا داد و (ميرزا حـسـين خان مستوفى الممالك )