تاریخ علم کلام و مذاهب اسلامی نسخه متنی

هم اختلافات سياسى ابعاد وسيع ترى يافت و هم مباحث جديدى مطرح شد.

خليفه سوم پير مردى بود از بنى اميه كه قدرت تدبير و مديريت خلفاى قبل از خودش را نداشت. از همان آغاز بنا را بر انحراف از سنت پيامبر اكرم (ص) و روش شيخين گذاشت31. تخلفات آشكار سياسى او بقدرى است كه باعث نارضايتى مسلمين شده و اعتراضات و شورشهائى بر عليه او شكل گرفت كه نهايتاً منجر به قتل وى گرديد32.

در اين دوره مردم به دو گروه عمده تقسيم مى شدند. شيعيان على بن ابيطالب و شيعيان عثمان. بحث پيرامون موضوع امامت و خلافت دوباره شدت گرفت. بتدريج مردم به بحث جدى درباره خصوصيات و شرائط خليفه پرداختند. عدم وجود روش واحدى در تعيين خلفاى نخستين بحث هاى زيادى را باعث شد. چرا كه ابوبكر در سقيفه پس از مباحثه ى ميان برخى از مهاجرين و انصار با پيشنهاد عمر به خلافت رسيد. و عمر خود منصوب ابوبكر بود و براساس وصيت او به خلافت رسيد33. عثمان نيز با تشكيل شوراى شش نفره ى منصوب از جانب عمر به خلافت رسيد. در واقع در تعيين او براى احراز مقام خلافت اين عبدالرحمن بن عوف اموى بود كه تصميم نهائى را گرفت34.

پس از اين سه على نيز با هجوم مردم و تقاضاى آنها زمامدار مسلمين شد.

بنابراين روش واحدى در انتخاب خلفاى راشدين وجود نداشته است.

دوره كوتاه پنج ساله خلافت على (ع) در تاريخ اسلام نقش مهمى دارد. در اين دره على (ع) بغير از جنگهاى كوچك و موضعى در سه جنگ داخلى بزرگ درگير شد كه هر يك از اين جنگها در تعيين مسير و خط آينده اسلام موئثر بود.

1ـ جنگ جمل 2ـ جنگ صفين 3ـ جنگ نهروان در اين ميان نبرد صفين از اهميت خاصى برخوردار است.

مهمترين نتيجه جنگ جمل ايجاد جوّ ترديد در جامعه بود به گونه اى كه گروهى از ياران على (ع) از او اعتزال گزيده از پذيرش فرمان او سرباز زدند. دليل ترديد نيز ظاهراً موجه بود چرا كه دو تن از اصحاب پيامبر (ص) طلحه و زبير به همراه همسر رسول خدا (ص) كه عنوان ام الموئمنين داشت در مقابل على (ع) خليفه مسلمين و داماد برادر و وصى پيامبر اكرم (ص) قرار گرفته بودند. بدون شك بوجود آمدن اين جوّ ترديد در نتيجه جنگ صفين نيز موئثر بوده است زيرا باعث افزايش تعداد قشر بى تفاوت جامعه گرديد. اما جنگ صفين را بايد نقطه ى عطفى در تاريخ اسلام و على الخصوص در تاريخ شيعه دانست. چگونگى آغاز و وقايع مربوط به جنگ در اكثر كتبى كه درباره تاريخ اسلام مطلب نوشته اند آمده است و تكرار مجدد آن ضرورتى ندارد ليكن مهمترين اتفاق اين جنگ يعنى ماجراى حكميت بدليل اهميت و ارتباطى كه با موضوع پيدا مى كند نياز به بررسى و تاءمل دارد.

اجمالاً اينكه پس از موفقيتهائى كه سپاهيان على (ع) كسب كردند معاويه بن ابى سفيان خود را در آستانه