تاریخ علم کلام و مذاهب اسلامی نسخه متنی

شكست يافته و براى فرار آماده مى شد. عمر و بن عاص بياريش آمد و حيله قرآن بر سر نيزه كردن را به او تعليم داد35.

عليرغم همه فريادهاى على براى ادامه نبرد جمعى كه براساس نوشته بعضى مآخذ تاريخى قاريان قرآن بودند و افرادى متعبد و متعصب به مخالفت با او برخاسته و يك بار ديگر قرآن را ابزار استدلال خود كرده و گفتند ما را به قرآن مى خوانند بايد كه دعوتشان را لبيك گوئيم36. اختلاف و مجادله به آنجا رسيد كه خطر درگيرى و منازعه داخلى وجود داشت.

على (ع) عليرغم ميل قلبى حكميت را پذيرفت. در اين مباحث و مجادله ميان سپاهيان على سه خط اصلى قابل تشخيص است. كسانى كه معتقدند بايد دعوت خصم را پذيرفت.

گروهى كه بى تفاوت اند و قادر به تصميم گيرى نمى باشند و سوم كسانى كه تاءييد كننده نظر على (ع) مى باشند. بتدريج خطوط برجسته و روشن شده و خط شيعه بوضوح نمايان مى گردد. اما مرحله مهمترى در پيش است.

بعد از تن دادن به حكميت حكمين پس از مشاوراتى طولانى قصد اعلام راى مى كنند. ابوموسى اشعرى حكمى كه بر على تحميل شده است با حيله ى طرف مقابل شكست مى خورد. پس از اعلام نتيجه حكميت على آماده كارزار مجدد مى شود جمعى به عنوان اعتراض به كار على (ع) در دهكده اى بنام حرورا جمع شده فرياد بر مىآورند كه ((لاحكم الاالله)). اينان عموماً همان طرفداران مسئله حكميت اند كه از على مى خواهند توبه كند. على به معاويه اعلام جنگ مى كند اما خبر مى رسد كه خوارج به آزر و ايذاء شيعيان على و حكام منصوب او پرداخته اند37. ناچار او عازم پيكار با خوارج در نهروان مى شود. شيعيان از صافى ديگرى عبور مى كنند اكنون ديگر شيعه على لفظى مصطلح است .

پس از حكميت معاويه رسماً در شام به آزار و ايذاء دوستان و شيعيان على پرداخت و بر منابر او و شيعيانش را بد مى گفت. پس از جنگ نهروان سپاه على آنچنان جسماً و روحاً تضعيف شده بود كه از جنگ مجدد با معاويه به بهانه هاى مختلف سرباز مى زد. حيله هاى معاويه كارگر افتاد. او توانست با تحريك خوارج و ايجاد جوّ تبليغاتى گسترده اى بر ضد على اوضاع را به نفع خود تغيير داده و قدرت مطلقه را در شام در دست گيرد. ما حصل اين سه جنگ و على الخصوص جنگ صفين اين است كه شيعه بعنوان يك مذهب رسمى مطرح شده و پس از به قدرت رسيدن معاويه در دوره بنى اميه و بنى عباس و پس از آن بعنوان يك مذهب معترض به حيات خود ادامه مى دهد.

سرانجام على بدست يكى از خوارج به شهادت مى رسد38.

پس از على (ع) شيعيان على مثال كشتيى را داشتند كه در دريائى بى پايان دچار طوفان و تلاطم امواج دريا شده باشد. حاكميت رسماً و عملاً به خاندان بنى اميه منتقل شده. معاويه بن ابى سفيان بر خلاف عهد و پيمانش با حسن بن على (ع) براى فرزندش از مردم بيعت گرفته و خلافت را موروثى كرد. شيعيان عليرغم همه مشكلات به مبارزات و مخالفت هاى خود با رژيم اموى ادامه دادند. آنان ضمن تبليغ نظرات خود چه آشكار و چه در خفا در مخالفت با رژيم حاكم از پا ى ننشستند. اما در اين رهگذر اختلاف راحتشان نگذاشت و هر از چند گاه يكبار به سراغشان آمد.

ما حاصل اين سه جنگ و على الخصوص جنگ صفين اين است كه مذاهب و فرق جديدى در اسلام شكل گرفتند و مباحث