تاریخ علم کلام و مذاهب اسلامی نسخه متنی

( مـسـاله 2 ) ماليت مال دو قسم است يكى آنكه مال ذاتا داراى منافع و خواصى است كه مردم به جهت آن منفعت يا خاصيت به آن رغبت مى نمايند و بدين جهت قيمت و ارزش پيدا مى كند مانند خوردنيها آشاميدنيها فرشها ظرفها اقسام جواهرات و مانند اينها.

ديگرى آنكه ذاتا ارزش و مزيتى نـدارد بـلـكه ارزش و قيمتش اعتبارى است مثل تمبرهاى پست كه دولت براى آنها قيمت معين كـرده اسـت از يـك ريـال يـاكـمتر يا بيشتر و آنها را در پستخانه براى مراسلات و در گمركات و دادسراها براى چسباندن به اظهار نامه ها و در محاضر رسمى براى اسنادمعاملات و غير اينها قبول مـى نـمايد و از اين جهت ارزش و ماليت پيدا مى كند و هر وقت دولت بخواهد كه آنها را از ماليت بيندازد روى آنهامهر باطله زده و از اعتبار ساقط مى نمايد.

( مساله 3 ) اجناسى كه مورد معامله و يا قرض واقع مى شوند دو قسمتند: ( 1 ) مكيل و موزون ( پيمانه اى و كشيمنى ).

( 2 ) غير مكيل و موزون .

قـسـم اول آن اسـت كـه قـيمت و ارزشش روى پيمانه يا كشيمن قرار گرفته مثل حبوب : برنج گندم جو طلا نقره و مانند اينها.

قسم دوم آن است كه قيمتش فقط به شماره مانند تخم مرغ يا بـه ذرع اسـت مـانـنـد پـارچـه وفـرش .

حـال چنانچه در باب قرض هر جنسى را به ديگرى قرض بدهندبه شرط زياده ربا بوده و آن قرض حرام و قرض دهنده مقدار زيادى را مالك نمى شود خواه مـكـيل و موزون باشد يا غير آن .

در باب معامله هم اگر مكيل و موزون را با همجنس خود خريد و فروش نمائيم با زياده ربا خواهد بود و خريد و فروش نيز حرام و باطل است .

و اما اگر غيرمكيل و مـوزون را بـه همجنس خود به زياده معامله كنيم ربا نخواهد بود و در نتيجه اين مساله به ميان مى آيد كه هرگاه كسى صد عدد تخم مرغ را به ديگرى قرض دهد تا مدت دو ماه مثلا به صد و ده عدد ربا مى شود ولى اگر صد عدد تخم مرغ را به صد و ده تا به مدت دو ماه بفروشد ربا نشده و معامله صحيح است