لطفا منتظر باشید ...
بنابراين : ثانيه جيب قوس ا ب ] 176936 ثانيه نصف قطر ] 21600 ثانيه جيب تمام قوس ا ب ] 123792 و چون اولى در دومى
ضرب شود حاصل : x 21600 ] 38218176000 176936 و چون اين حاصل ضرب كه ثانيه است در سومى تقسيم شود و خارج قسمت تقسيم
بر60 گردد دقائق شود و آن دقائق بر 60 تقسيم گردد
درجات شود كه خارج قسمت مى شود : 85 درجه و 41 دقيقه و آن
مساوى است با يك مرفوع و 25 درجه و 41 دقيقه كه از عمل ستينى بدست آمد زيرا كه يك مرفوع 60 است و با 25 جمع
گردد 85 ميشود و چون به جدول ظل اول زيج بهادرى رجوع كنيم
ظل اول قوس 55 درجه مفروض
يك مرفوع و 25 درجه
و 41 دقيقه است .
خاتمه
مسائل رياضى ظل كه از آن به مماس و تانژانت تعبير مى كنند از مسجد مدينه بيرون
آمد و به دست ابوالوفاء بوزجانى رسيد و از وى به همه جهان منتشر گشت .يعنى عمل پيغمبر خاتم صلى الله
عليه و آله و سلم در بناى ديوار مسجد مدينه الگوى رهنمون استنباط و اختراع ظل شده است .رسول اكرم صلى
الله عليه و آله وسلم اوقات ظهرين را بر مبناى امارت طبيعى از روى سايه ديوار مسجد مدينه به طرز
بديعى معين فرموده است كه هم براى عامه مردم در تعيين اوقات ظهرين دستورى سهل التناول بوده باشد و هم
براى مثل ابوالوفاء بوزجانى رياضى دان بزرگ اسلام
الگوى استنباط شكل ظلى گردد
و هم ملاك تقدير ظل
به اقدام و اصابع .ما اين مسائل را در رسائل و كتب رياضى چون كتاب شرح زيج بهادرى
و كتاب دروس معرفت
وقت و قبله
و رساله تعيين سمت قبله و تشخيص ظهر حقيقى مدينه منوره به اعجاز رسول الله صلى الله عليه
و آله و غيرها به تفصيل بيان كرده ايم و فذلكه آن را در اينجا مى نگاريم :
