لطفا منتظر باشید ...
انتصاص ميل كلى بتدريج
بعضى از رصدهاى متأخرمقدار ميل كلى را بيش از مقدار رصد پيش از خود يافته اند
و بسيارى از متأخرين
مقدار آن را كم تر از متقدمين
اين اختلاف در اكثر و اقل سبب توهم اين شده است كه معدل و منطقه را با
يكديگر انتقاص و ازدياد است كه گاهى با يكديگر نزديك و گاهى از يكديگر دور مى گردند .ولكن حق اين است
كه اگر مقدار ميل كلى در رصد متأخر بيش از مقدار آن در رصد متقدم است
خللى در رصد متأخر روى داده است
.چنان كه از كلام علامه بيرونى در قانون مسعودى ( ص 364ج 1 ) همين مطلب مستفاد مى گردد
بلكه محقق خواجه
نصيرالدين طوسى در رساله فارسى بنام زبدة الهيئة كه از مؤلفات آن جناب است
بدان تصريح و تنصيص
فرموده است ( 1 ) و عبارت او اين است([ : و غايت ميل فلك البروج از معدل النهار
در هر دو جانب بسر سرطان و
سر جدى بيست و سه درجه و نيم باشد بتقريب و آن به هر وقت كم تر مى باشد و آن را ميل كلى خوانند]( و
همچنين در تذكره هيئت فرمود([ : الميل الكلى الموجود بالارصاد القديمة والحديثة ليس شيئا واحدا بل
كان ما وجده القدماء اكثر مما وجده المحدثون]( ( اول فصل 4 باب 2 ) اين انتقاص را نبايد از اختلال آلات
رصدى و يا نحوه نصب آن ها بر زمين در سطح نصف النهار دانست چنانكه محقق خفرى در شرح تذكره خواجه
و
ديگران احتمال داده اند .انتقاص ميل كلى
مطلبى مسلم است كه در آن هيچگونه شك و شبهه اى راه نمى يابد
ولى آيا معدل و منطقه هر دو در حركت تقاربى اند به اين معنى كه هر يك در حركت اند و به سوى يكديگر
نزديك مى شوند و در نتيجه ميل كلى آن فان كم مى شود
يا يكى از آن دو ثابت است و ديگرى به سوى آن در
حركت است ؟ 1 قاضى زاده رومى نيز در شرح ملخص چغمينى گويد : الميل الاعظم على ما وجد بارصاد المأمون و
رصد بنى موسى بعدها 23 درجه و 35 دقيقه و اما الارصاد المتقدمة عليها فقد دلت على انه اكثر من ذلك
و
اما المتأخرة عنها فدلت على انه اقل منه .
