| 598 |
و اين محاسبه اى است صحيح
در مقدار تفاوت سنه شمسى و قمرى در سيصد سال چنانكه در جاى خود
مبرهن است .
تأثير علوم رياضى در تقويت نفس و تقويم و تعديل فكر
علم به قوانين حسابى و قواعد مسائل عددى در تقويت نفس انسانى از اعظم وسائل است .
به خصوص علم هندسه
كه در تعديل و تقويم ذهن و فكر و قلم و بيان تأثيرى به سزا دارد .
حكما و فلاسفه بزرگ گفته اند : براى
رسيدن به معرفت حقايق اشياء
فكر را بايد به علوم رياضى ورزش داد .
آرى علوم رياضى براى حكيم به مثابت
مسطره براى خطاط است .
همچنان كه مسطره
مشاق را از كجى و بى نظمى در كتابت حروف
و انحراف سطور
حافظ
است
علوم رياضى نيز فكر را از خطا و اعوجاج و انحراف باز مى دارند و به آن استقامت و اعتدال مى دهند .
زيرا كه مسائل آن
مبتنى بر قواعد خلل ناپذير است و هيچ مسامحه و سهل انگارى در آن ها راه ندارد
با
تخمين و تقريب درست نمى شود .
اگر چنانچه اندك اشتباه و غفلت در اعمال قوانين آن به محاسب روى آورد از
نتيجه
فرسنگها دور مى شود و از رسيدن به مقصود باز مى ماند .
لذا گفته اند كه عدد براى محاسب مانند
دندانه هاى كليد است كه اگر زائد يا ناقص باشد فتح باب نمى شود و هرگز درب مطلوب به روى او باز نمى
گردد .
لذا انسان هاى ورزيده در علوم رياضى صاحب رأيى صائب
و نظرى ثاقب
و كم گوى و گزيده گوى
و دير
گوى و نكوگوى مى شوند .
عبارات و الفاظ آنان نوعا حساب شده است .
قلم آنان بسيار رصين و متين است .
مى
بينيم كه عبارات خواجه طوسى در شرح اشارات شيخ رئيس
و تحرير اصول اقليدس
و تحرير مجسطى بطلميوس و
ديگر مصنفاتش به فارسى و عربى
چنان سخت استوار است كه گويى به جاى مركب
سرب مذاب به كار برده است .