یازده رساله فارسی نسخه متنی

| 554 |

بود و چون شمس به اين دايره رسيد نه صفحه جانب غربى آن تخته فلز را ظل بود و نه صفحه جانب شرقى آن را
بلكه خط ظلى از او بر نفس خط زوال اعنى خط نصف النهار منطبق است يعنى ظل شاخص كه همان تخته فلز است بر
روى خط زوال قرار مى گيرد
و چون شمس از دايره نصف النهار زايل گردد
يعنى مايل گردد
صفحه جانب شرقى
آن سايه افكند .

پس هنگام انعدام ظل از صفحه جانب غربى شاخصى آنچنان
اول ظهر حقيقى بود و اگر بر آن خط
ديوارى بنا كنند حكم دو صفحه شرقى و غربى ديوار مانند همان دو صفحه شاخص نامبرده است كه در اين عمل
خود ديوار شاخص خواهد بود .

بناى ديوار مسجد پيغمبر به دستور آن حضرت بود كه ديوار طرف غرب را درست
محاذى دايره نصف النهار بنيان نهاد و بلندى ديوار را به اندازه قامت انسان مقرر داشت و به بيانى كه
گفته ايم هر ديوار كه چنين باشد يعنى بر خط زوال
كه در سطح دائره نصف النهار است بنا نهاده شود در
همه فصول سال چون ظل صفحه جانب غربى آن به طرف جانب شرقى آن برگردد و ان شئت قلت در آن هنگام كه هيچيك
از دو جانب غربى و شرقى آن را ظل نبود

علامت فرا رسيدن ظهر در آن وقت است
و امروز هم در رصدخانه هاى
اروپا مانند گرنويچ و پاريس ديوارى به آن طرز مى سازند و گويند بهترين وسيله تعيين ظهر حقيقى آنست پس
تعيين ظهر در مسجد پيغمبر بهترين طريقه بود كه امروز علماى اروپا بكار مى برند .

و آخر وقت ظهر را
وقتى مقرر داشت كه سايه برگشته برابر ارتفاع ديوار شود و در اين وقت ارتفاع خورشيد از افق چهل و پنج
درجه است و دراول تابستان در شهر مدينه آفتاب در نصف النهار فوق الرأس و ارتفاع آن نود درجه است .

اين
وقت كه آخرين وقت فضيلت ظهر است درست وسط حقيقى ميان ظهر و غروب است حضرت پيغمبر ( ص ) آن را اصل
قرارداد و اوقات ديگر را در مدينه و بلاد ديگر بر اين اصل متفرع فرمود و براى همه يك حكم فرمود كه چون
فيى ء يعنى سايه به قامت شاخص شود آخر وقت ظهر است در همه جا و همه وقت .