روش هاى مراجعه به قرآن براى تدبّر در آن

)سوق دهنده آن به سوى بهشت است ؛ چه اين كه خود ايشان فرمود:

(اَلا مـَنْ تـَعـَلَّمَ الْقـُرْآنَ وَ عـَلَّمـَهُ وَ عـَمـِلَ بـِمـا فـيـهِ فـَاءَنـَا سـائِقٌ لَهُ اِلَى الْجـَنَّةِ وَ دَليـلٌ اِلَى الْجَنَّةِ)^191 آگـاه بـاشـيـد كـه هـركـس قـرآن بـيـامـوزد و بـه ديـگـران يـاد دهـد و بـه احـكام و دستورات آن عمل كند، من سوق دهنده و راهنماى او به سوى بهشت هستم .

6 ـ تدبّر در قرآن

(تـدبّر) در لغت ، به معناى تفكر در باطن و عاقبت كارها است .^192 با توجه به اين مـعـنـا، تـدبـر در قـرآن يـعـنـى : انـديـشـيـدن در مـقـاصـدى كـه آيـات قـرآن بـراى تـفهيم آن ها نـازل شـده اسـت . به عبارت ديگر، (تدبّر) يعنى : گذر از ظاهر لفظ و رسيدن به حقايقى كه قرآن بدان ها اشاره دارد.

تـوجـه بـه تـدبـّر در قـرآن از جـمله مواردى است كه قرآن مجيد به آن توجه خاص داشته و در آيـاتـى مـطـرح نـموده است . در آيه اى ، هدف از نزول قرآن را تدبّر و پندگيرى از آن دانسته است :

(كِتَابٌ اءَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا اَّيَاتِهِ وَ لِيَتَذَكَّرَ أُولُوا الْأَلْبَابِ)^193 ايـن كـتـابـى اسـت پـر بـركـت كه بر تو نازل كرده ايم تا در آيات آن تدبّر كنند و خردمندان متذكر شوند.

و در آيـه ديـگـر، كسانى را كه در قرآن تدبّر نمى كنند، سخت مورد نكوهش قرار داده و فرموده است :

(اءَفَلاَ يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْاَّنَ اءَمْ عَلَى قُلُوبٍ اءَقْفَالُهَا)^194 آيـا آن هـا در قـرآن تـدبـّر نـمـى كـنـنـد يـا بـر دل هـايـشـان قفل نهاده شده است .

تـاءكـيـد بـر قـرائت قـرآن ، كـه در گـذشته بيان كرديم ، بدين منظور است كه مقدمه و گامى بـراى شـنـاخـت قرآن باشد و شناخت نيز بدون تفكر امكان پذير نيست . از اين رو، امير مؤ منان ، على (ع )، فرموده است :

(اَلا لا خَيْرَ فى قِراءَةٍ لَيْسَ فيها تَدَبُّرٌ)^195 آگاه باشيد كه در قرائتى كه همراه آن تدبّر نباشد، خيرى نيست .

امـام صـادق (ع )در تـفـسير آيه (يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ) تلاوتى را ذكر كرده اند كه ثمره اش تدبّر در آيات است . ايشان مى فرمايد:

(ايـن تـلاوت كـنـنـدگـان بـه حـق ) كـسـانـى انـد كـه بـه شـيـوه تـرتـيـل ، آيـاتـش را مـى خـوانـنـد و مـعـانـيـش را فـهـم مـى كـنـنـد و بـه احـكـام آن عـمـل مى نمايند و اميد به وعده الهى دارند و از عذابش در خوف و هراسند و قصص آن را مجسم مى بـيـنـنـد و از مـَثـَل هـايـش عـبـرت مـى گـيرند و اوامرش را اجرا مى كنند و از محرّماتش ‍ دورى مى گزينند.

و آن ـ بـه خدا قسم ـ صرفاً با حفظ آيات و چينش منظّم حروف و تلاوت سوره ها و يادگيرى يك دهـم و يـك پـنـجـم قـرآن حـاصـل نـمـى شـود؛ (كـسـانـى كـه تـنـهـا بـه هـمـيـن مسائل اكتفا كنند) حروفش را حفظ و حدودش را تباه كرده اند. (حق تلاوت ) فقط تدبّر در آيات آن اسـت ؛ چـرا كـه خـداونـد مـى فـرمـايـد: (ايـن كـتـابـى اسـت پـربـركـت كـه بـر تـو نازل كرديم تا در آيات آن تدبّر كنند و خردمندان متذكر شوند.)^196