قسم هاى قرآن - قرآن در قرآن نسخه متنی

مى باشد.

در قـسم هاى قرآن ، كه به مخلوقات الهى نيز سوگند ياد شده ، اين مطلب اهميت بسزايى دارد؛ زيـرا خـداوند با قسم به مخلوقات خويش ، توجه بندگانش را به آثار عظمت خود آشنا كرده ، آنـان را مـتوجه آثار ربوبى خود مى گرداند. مرحوم طبرسى صاحب تفسير مجمع البيان در اين باره مى گويد:

خـداونـد بـه ايـن اشـيـا (آفـريـده هـايـش ) سـوگـنـد يـاد كـرده اسـت ، بـه دليـل مـنـافـع فـراوانـى كـه بـراى بـنـدگـانـش در آن هـا وجـود دارد و بـه دليل نشانه هايى كه بر يگانگى و وحدانيت وى و آثار قدرت نامتناهى اش در آن ها نمودار است .^220

قسم هاى قرآن

خداوند متعال در قرآن مجيد، علاوه بر ذات خويش ، به مخلوقاتش نيز سوگند ياد كرده است . در يك تقسيم بندى ، غالب سوگندهاى قرآن را مى توان چنين برشمرد:

1 ـ سـوگـنـد بـه ذات پـروردگـار: در دو جـا بـه لفـظ جـلاله (اللّه ) و در شش جا به كلمه (ربّ)، كه اشاره به وصف ربوبيّت حق تعالى است ، سوگند ياد شده ؛ مانند:

(تَاللّهِ لَتُسْئَلُنَّ عَمّا كُنْتُمْ تَفْتَرُونَ)^221 2 ـ سوگند به فرشتگان :

(وَالنّازِعاتِ غَرْقاً وَالنّاشِطاتِ نَشْطاً... فَالْمُدَبِّراتِ اَمْراً)^222 3 ـ سوگند به جان پيامبر(ص ):

(لَعَمْرُكَ اِنَّهُمْ لَفى سَكْرَتِهِمْ يَعْمَهُونَ)^223 4 ـ سوگند به قرآن مجيد:

(يس وَالْقُرْانِ الْحكيمِ)^224 5 ـ سوگند به قيامت :

(وَالْيَوْمِ الْمَوْعُودِ)^225 6 ـ سـوگـنـد بـه پـديـده هـاى آفـرينش : همچون آسمان ، خورشيد، ستارگان ، زمين ، ماه ، باد، ابر، دريا، كشتى ، انجير و زيتون .^226 7 ـ سـوگـنـد به زمان هاى گوناگون : چون سپيده دم (فجر)، چاشتگاه ، عصر، غروب آفتاب ، روز و شب .^227 8 ـ سوگند به مكان هاى مقدس : چون مكّه ، كوه طور و بيت المعمور.^228 9 ـ سـايـر مـوارد: مـانـنـد نـفس انسان ، وجدان انسانى ، قلم و نوشته ، اسبان پيكارگر، شفع و وتر.^229 مـورد قـسـم : در پـاسـخ بـه اين سؤ ال كه قسم هاى قرآن براى تاءكيد بر چه مطالبى آورده شده ، بايد گفت : قسم هاى قرآن يا براى مواردى آورده شده كه اعتقاد بشر به آن ها لازم است و يا براى تاءكيد بر حالات و روحيات بشر است .

در دسـتـه اول مـسائلى مثل وحدانيت خداوند، وقوع قيامت ، مبعوث شدن پيامبران (ع )، نبوّت پيامبر گـرامـى اسـلام (ص )، عـظـمـت قـرآن ، حـقـّانـيـت وعـده الهى در تضمين رزق و وحى بودن سخنان پيامبر(ص )، بيان شده و مورد تاءكيد قرار گرفته اند.

در دسـتـه دوم مـسـائلى چـون تـاءكيد بر آفرينش انسان در بهترين صورت ، آفرينش انسان در رنـج و سـخـتـى ، وجـود نـگـهـبـانان و حافظانى بر انسان ، زيانكار بودن انسان ها جز مؤ منان نـيـكوكار، فطرت حق شناس انسان و تاءكيد بر رستگارى كسانى كه خودسازى را پيشه كرده اند، مورد تاءكيد قرار گرفته است .

تناسب قسم با مورد آن : گفتيم كه قسم براى تاءكيد مطلبى است كه مورد قسم واقع شده است . اكـنـون ايـن سـؤ ال پـيش مى آيد كه آيا بين اين قسم ها و موارد آن رابطه اى وجود دارد و يا هر قسمى در قرآن بدون داشتن رابطه اى مناسب ، براى مطلبى آورده شده است ؟ محققان علوم قرآنى وجـود رابطه را حتمى دانسته و در توجيه آن ، سخن ها گفته اند. از بين همه آن ها، به سخن علاّ مه طباطبايى (ره )نويسنده تفسير گرانقدر الميزان اكتفا مى كنيم كه با كلامى رسا، اين رابطه را تبيين نموده است :

خـوانـنـده عزيز، اگر در آياتى كه خداى تعالى در آن ها سوگند ياد كرده دقت بفرمايد، خواهد ديـد كـه