معناى بدا - میزان الحکمه جلد 2

معناى بدا

ـ امام صادق عليه السلام خداوند را دو علم است : علمى نهفته واندوخته كه جز خودش كسى آن را نـداند و بدا از اين علم است و علمى كه به فرشتگان و فرستادگان و پيامبران خود آموخته است و ما آن را مى دانيم .

بداى محال

ـ امام صادق عليه السلام هر كه خيال كند براى خداوند در نكته اى بدا حاصل مى شود كه ديروز آن را نمى دانسته است از او بيزارى جوييد.

((بـدا ـ به فتح و مد ـ در لغت به معناى آشكار شدن يك چيز پنهان و آگاه شدن به آن در صورتى كـه قـبـلا بـر ما معلوم نبوده ,مى باشد همه مسلمانان ـ بجز شمارى ناچيز ـ اين گونه بدا را براى خداوند ناشدنى و محال مى دانند و كسانى كه چنين افترايى به اماميه بزنند بيگمان تهمت و دروغ بزرگى زده اند و دامن اماميه از آن پاك و مبراست .

بـدا در عرف ـ آن گونه كه از سخنان علما و پيشوايان حديث بر مى آيد ـ به چند معناست كه همه آنها درباره خداوند درست است , از جمله :.

1 ـ آشـكـار كـردن و پديد آوردن چيزى و حكم به هستى يافتن آن به سبب تقديرى جديد و تعلق گـرفـتن اراده اى جديد به چيزى بر حسب شرايط و مصالح از اين قبيل است پديد آوردن اتفاقات روزمـره سـخـن ابـن اثـيـر ـ در حـديـث افـراد كچل و پيس و كور ـنزديك به همين معناست او مى گويد: ((براى خداوند عزوجل بدا حاصل شد كه آنان را به اين وسيله آزمايش كند: يعنى به اين حكم مى كند در اين جا بدا به اين معناست , زيرا قضا قبلا صورت مى گيرد وبدا به معناى پى بردن بـه درستى امرى و كارى است كه قبلا معلوم نبوده است بدا به اين معنا نسبت به خداوند محال و نـارواسـت ))پايان سخن ابن اثير شايد مراد ابن اثير از قضا , حكم به هستى يافتن باشد و مرادش از ايـن كـه مـى گويد قضا قبلا صورت مى گيرد, اين باشد كه علم به آن قبلا صورت مى گيرد, كه ظاهر تعليل بعدى ابن اثير نشانگر همين مطلب است .

2 ـ تـرجـيح يكى از دو امر متقابل و حكم به هستى يافتن آن بعد از تعلق گرفتن اراده غير حتمى نسبت به هر دو امر اين ترجيح ناشى از رجحان مصلحت و شروط يكى بر مصلحت و شروط ديگرى اسـت از ايـن قـبيل است اجابت دعا و بر آورده شدن خواستهاى دعا كننده , طولانى شدن عمر به سبب صله رحم و تصميم به باقى نگه داشتن مردمى بعد ازتصميم گرفتن به نابودى آنها.

3 ـ از بـيـن بـردن چـيـزى كه وجود آن در زمانى معين و با در نظر گرفتن شرايطى مشخص و مـصلحتى خاص حتمى بوده است و نيزقطع استمرار وجود آن چيز بعد از سپرى شدن آن زمان و شـرايـط و مصالح , خواه به دليل محقق شدن شرايط و مصالح , جانشينى براى آن شئ از ميان رفته گذاشته شود يا نشود از اين قبيل بدا است زنده كردن و ميراندن و قبض و بسط در امور تكوينى و نسخ ‌احكام بدون جانشين يا با جانشين در امور تكليفى نسخ نيز , همچنان كه صدوق در دو كتاب التوحيد و الاعتقادات خود تصريح كرده است , داخل در موضوع بدا مى باشد.