گمراه كنندگان - هدایت و ابعاد آن نسخه متنی

كسى كه عملش سخنش را تصديق نكند، عالم نيست .

و چنين كسانى قطعاً هدايتگر ديگران نيز نخواهند بود.

3 - اظهار حق : مسؤ وليت چندين امر بر عهده دانشمندان است كه در صورتى كه به وظايف خويش عـمـل كـنـنـد مـى تـوانـنـد هـدايـتـگـرانـى مـفـيـد بـراى جـامـعـه بـاشـنـد. وظـيـفـه اول آنـان تـعـليـم دادن بـه مـردم اسـت . امـام عـلى (ع )در ايـن زمـيـنـه مـى فـرمـايـد: (خـداونـد از اهـل جـهـل پـيـمـان نـگـرفـتـه كـه بـه تـعـلّم بـپـردازنـد مـگـر ايـنـكـه (قـبـلاً) از اهـل عـلم پـيـمان گرفته كه به آنان بياموزند)(169). وظيفه دوم دانشمندان آن است كه عـلمـشـان را كـتـمـان نـنـموده و در مواقع مقتضى و بويژه در برابر بدعت ها و كج رويهاى جامعه ظـهـور دهـند. توبيخ شديد علماى اهل كتاب در قرآن در همين رابطه است كه چرا بر سر پيمانى كـه از آنـان گـرفـتـه شـده كـه حـقـايـق را بـيـان كـنـنـد واز كـتـمـان آن بـپـرهـيـزنـد، عـمـل نكرده اند؛(170) و يا چرا از هدايت مردم طفره رفته و آنان را از كارهاى زشت نظير گـفـتـار گـنـاه آلود و حـرامـخوارى باز نمى دارند.(171) خلاصه آنكه دانشمندى توان هدايت را دارد كه برابر باطل شجاعت به خرج داده و وظايف الهى خويش را بر سود و زيان اندك دنياى مادى ترجيح دهد.

4 ـ سـاده زيـسـتـى : يـكـى از ويـژگـى هـاى عـالمـان هـدايـتـگر مساءله زهد و ساده زيستى و عدم اقـبـال آنـهـا بـه دنـيـا و مـاديات است . دانشمندى كه خود را اسير منافع مادى نكرده و از دام طمع رهـايـى جسته توان رهنمايى ديگران را دارد امّا كسى كه از زهد روگردان بوده و خود را در بند مطامع دنياى مادى قرار داده هرگز قدرت بر اصلاح ديگران را ندارد.

پيامبر اكرم (ص ) فرمود:

(مـَنِ ازْدادَ فـِى الْعـِلْمِ رُشـْداً فـَلَمْ يـَزْدَدْ فـِى الدُّنـْيـا زُهـْداً، لَمْ يـَزْدَدْ مـِنَ اللّهِ اِلاّ بَعْداً)(172)

كـسـى كـه عـلمـش زيـاد شود امّا زهد او در دنيا افزون نشود، جز دورى از خدا چيزى بر او افزون نگردد.

و مسلّم است عالمى كه از خدا فاصله گيرد، هرگز هدايتگر جامعه نيز نخواهد بود.

گمراه كنندگان

قـرآن مـجـيـد هـمانگونه كه به معرفى هدايتگران پرداخته و تبعيت از آنان را لازم دانسته است ، گمراه كنندگان را نيز معرفى كرده و به انسان ها هشدار داده كه گرفتار دام هاى آنان نگردند. در ايـن بـخـش بـا اسـتـفاده از آيات كتاب الهى به معرفى اين گروه در قالب گمراه كنندگان درونى و برونى پرداخته و به روش هاى گمراهگرى هر كدام نيز اشاره خواهيم كرد.

نفس اماره ، گمراه كننده درونى

هـر شـخـص بـا تاءمل در درون خويش مى يابد كه دو نيروى متضاد او را به سوى انجام كارهاى خـوب و بـد دعـوت مـى كـنـنـد: عـقـل ، او را بـه كـارهاى نيك و پسنديده و امورى كه تضمين كننده سـعـادت دو جـهان است مى خواند و نفس او را به انجام امور موافق طبع و لذات زودگذر دعوت مى كـنـد. قـرآن مـجيد از گمراهگرى نفس درونى انسان نام برده و آن را با وصف (امّاره ) كه نشان دهنده كثرت فعاليت نفس در اين زمينه است ، همراه كرده ، از زبان حضرت يوسف ، با تاءكيد مى فرمايد:

(إِنَّ النَّفْسَ لاََمَّارَةُ بِالسُّوءِ إِلا مَا رَحِمَ رَبِّي )(173)

نفس (سركش ) بسيار به بديها امر مى كند؛ مگر آنچه را پروردگارم رحم كند!

در آيـات فـراونى نيز انسان را از متابعت خواسته هاى نفس برحذر داشته و آن را انحراف از راه خدا دانسته است :

(وَلاَ تَتَّبِعِ الْهَوَى فَيُضِلَّكَ عَن سَبِيلِ اللَّهِ )(174)

و از هواى نفس پيروى مكن كه تو را از راه خدا منحرف سازد .

در بـيانات معصومين عليهم السلام نيز به تفصيل پيرامون سركشى نفس امّاره و هلاكت ناشى از مـتـابـعت آن سخن به ميان آمده است . حضرت على (ع )ضمن اشاره به آيه شريفه ، هشدار داده كه اعتماد به نفس امّاره ، انسان را به ضلالت خواهد كشاند.