گمراه كنندگان برونى - هدایت و ابعاد آن نسخه متنی

(اِنَّ النَّفـْسَ لاَ مـّارَةٌ بِالسُّوءِ وَ الْفَحْشاءِ، فَمَنِ اِئْتَمَنَها خانَتْهُ وَ مَنِ اسْتَنامَ اِلَيْها اَهْلَكَتْهُ وَ مَنْ رَضِىَ عَنْها اَوْرَدَتْهُ شَرَّ الْمَوْرِدِ)(175)

بـه درسـتـى كـه نـفـس ، بـسيار به بدى ها و كارهاى زشت فرمان مى دهد؛ پس كسى كه به آن اعـتـمـاد كـنـد، (نـفـس ) بـه او خـيـانـت مـى كـنـد و هـر كـس (در مـقـابـل حـيـله هـاى نـفـس ) بـه خـواب رود، نـفـسـش او را هـلاك گـردانـد و كـسـى كـه راضـى بـه (عمل ) نفس خود شود، او را به بدترين جايگاه خواهد كشاند.

روش گـمـراهـگـرى نـفـس امـّاره : بـا تـوجـه بـه وجـود عـنـاصـر عقل و فطرت در وجود انسان و شناختى كه از امور زشت و زيبا به انسان ارائه مى كنند، چگونه نـفـس انـسـان بـه گـمـراهـى او اقـدام مـى كـنـد و بـه چـه شـيـوه اى مـتـوسـل مـى شـود كـه انـسـان را مـطـيـع خـود مـى گـردانـد؟ قـرآن مـجـيـد در پـاسـخ ايـن سـؤ ال در چـنـدين آيه از واژه (تسويل ) استفاده نموده و آن را عملكرد نفس در اين زمينه دانسته است . (تـسـويـل ) بـه مـعـنـى زيـنـت دادن چـيـزى كـه انـسـان بـه آن ميل دارد و ارائه صورتى زيبا از عمل زشت است .(176)

تسويل و تزيين نفس امّاره به معنى آراستن عمل گناه و زشت نزد انسان است ؛ مثلاً با اينكه انسان زشـتـى دروغ را مـى فـهمد، امّا براى اينكه بخواهد مرتكب آن شود ابتدا مصلحتى را در نظر خود مجسم مى كند و سپس دروغ مى گويد. انسان به خطاى خود در غيبت ديگران معترف است ، امّا براى ايـنـكـه آن را بـه راحـتـى انـجام دهد، ابتدا شخص غيبت شونده را جايز الغيبه دانسته و سپس به غيبتش مى پردازد.

انـسـان نـه تـنـهـا قـبـل از انـجـام عـمـل كـه در مـوارد فـراوانـى پـس از انـجـام عـمـل نيز براى رهايى از عذاب وجدان به تسويل و تزيين عملش مبادرت كرده و سرپوشى بر خطاهاى خود مى گذارد.

قـرآن مـجـيـد مـتـذكـر مـى شـود كـه آنـچـه سـبـب شـده بـرادران يـوسـف (ع )، عـمـل نـنـگـيـن بـه چـاه انـداخـتـن بـرادرشان را مرتكب شوند و به توجيه آن نيز بپردازند، همين تسويل نفس آنان بوده است . از زبان يعقوب (ع )نقل مى كند كه :

(بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ اَنْفُسُكُمْ اَمْراً...)(177)

هوس هاى نفسانى شما، اين كار را برايتان آراسته است .

و در آيـه ديـگـر اعـتـراف سـامـرى را نـقـل نـمـوده كـه او در جـواب مـؤ اخـذه مـوسـى (ع )هـمـيـن تـسـويـل نـفس را عامل مهم در اين مطلب دانسته كه او مردم را از خدا پرستى به شرك و كفر فرا خوانده است .(178)

گمراه كنندگان برونى

1- شـيـطـان : اوّليـن دشـمـن قـسـم خـورده انـسـان از ديـدگـاه قـرآن ، شـيـطـان اسـت . خـداونـد مـتـعال در آيات فراوانى به معرفى شيطان ، اهداف ، راههاى نفوذ و دشمنى سرسختانه اش با انـسـان پـرداخـتـه و بـه انـسـان هـا هـشـدار داده كـه در دام شـيـطـان نـيـفـتـنـد. بـه عـنـوان مثال در آيه اى همه انسانها را مورد خطاب قرار داده ، مى فرمايد:

(إِنَّ الشَّيـْطـَانَ لَكـُمْ عـَدُوُّ فـَاتَّخـِذُوهُ عـَدُوّاً إِنَّمـَا يـَدْعـُوا حـِزْبـَهُ لِيـَكـُونـُوا مـِنْ اءَصـْحـَابـِ السَّعِيرِ)(179)

بـدرسـتـى كـه شـيـطـان دشمن شماست ، پس او را دشمن بدانيد، (او) فقط دار و دسته اش را مى خواند تا آنها از ياران آتش باشند.

در آيه اى نيز بيان مى دارد كه او به عزّت پروردگار سوگند ياد كرده كه بندگان خدا ـ مگر مخلصان را ـ گمراه خواهد كرد.(180) شيطان همچنين از خداوند خواسته كه تا روز قيامت بـه او مـهـلت دهـد تـا هـمـه فـرزنـدان آدم ، جـز تـعـداد كـمـى را لجـام زده و بـه دنبال خود بكشد.(181)

البـتـه در مـورد گمراهگرى شيطان بايد توجه داشت اذن الهى به شيطان كه به اغواى بشر بپردازد، به معناى مسلط كردن او بر انسان ها نيست ؛ بلكه اين خود انسان ها هستند كه با اختيار خود به تبعيت از او مى پردازند، و ولايتش را بر خود مى پذيرند. قرآن مجيد در تبيين اين نكته كه شيطان بر چه كسانى تسلط مى يابد و از تسلط بر چه كسانى عاجز است ، مى فرمايد :