خـداونـد مـتعال پس از افاضه وجود به مخلوقات ، آنان را به خود وانگذارده و همه را به سوى كـمـال مناسب خود هدايت كرده است . اين هدايت به دو نحو انجام مى پذيرد؛ هدايت تكوينى و هدايت تشريعى . در اين مبحث ابتدا به شرح هر يك و سپس به تفاوت آن دو با يكديگر مى پردازيم .هدايت تكوينى هـدايـت تـكوينى يعنى سيردادن هر موجود از مرحله اوليه خلقتش تا رسيدن به هدفى كه براى آن خـلق شـده ، بـه وسيله قوا و وسايلى كه خداوند آن موجود را به آنها مجهز نموده است . مانند رشـد دادن يك دانه گياه از مرحله دانه بودن تا تبديل شدن به گياه و توليد برگ و ميوه در آن ؛ و يـا مانند تكامل بخشيدن به جنين تا اينكه به مرحله حيات برسد و سپس رشد كند تا به مـرحـله كـمـال جـسـمـانـيـت انـسـان بـرسـد.ايـن هـدايـت ، هـدايـت عـامـى اسـت كـه شـامـل هـمـه مـوجـودات اعـم از جـمادات ، گياهان ، حيوانات ، جن و انس و فرشتگان مى شود و هيچ گونه استثنايى ندارد.آيـاتـى از قـرآن مـجـيـد بـه اين نوع از هدايت تصريح دارد. بعضى از اين آيات ، عمومى است و بعضى هم به هدايت تكوينى موجودات خاصى اشاره دارد. اينك چند نمونه :1 ـ ( وَ قَالَ رَبُّنَا الَّذى اَعْطى كُلَّ شَىْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى )(32)(مـوسـى (ع ) گـفـت : پـروردگـار ما كسى است كه به هر چيزى خلقتى را كه در خور اوست داده سپس آن را هدايت فرمود است .2 ـ (اَلَّذى خَلَقَ فَسَوّىَ وَ الَّذى قَدَّرَ فَهَدى )(33)همان كه آفريد و هماهنگى بخشيد و آنكه اندازه گيرى كرد و راه نمود.اطلاق اين آيه مى فهماند كه منظور از هدايت ، هدايت عمومى همه مخلوقات است . البته همانگونه كـه از لفـظ (قـَدَّرَ) بـه دسـت مـى آيـد ايـن هـدايـت تـكوينى با توجه به مقدرّات و شرايط و احـوالى اسـت كـه هـر موجود در آن قرار مى گيرد. يعنى هر موجود در مسير خاص خودش راهنمايى مـى شـود، بـه عـبارت ديگر هر موجود در طول حيات خود به مقدارى از اين هدايت بهره مى گيرد كـه شـرايـط مـقـدّر شـده به او اجازه دهد، همچنانكه از نظر زمانى نيز مقدار اين استفاده منوط به اجل مسماى هر موجود است .3 ـ (وَاءَوْحـَى رَبُّكَ إِلَى النَّحـْلِ اءَنِ اتَّخـِذِي مـِنَ الْجِبَالِ بُيُوتاً وَمِنَ
لطفا منتظر باشید ...
