از ديـگـر روش هـاى مـؤ ثـر در تـربـيت انسان ها، موعظه و نصيحت كردن است . موعظه به معناى بازداشتن و منع كردن كسى از كارى همراه با ترساندن وى است ؛ همچنين گفته شده كه وعظ به مـعـنـاى تـذكـر دادن بـه انـجـام اعـمـال نـيـكـو اسـت ، بـه بـيـانـى كـه دل شنونده را براى پذيرفتن آن تذكر نرم كند.(293)قـرآن مـجـيـد در آيـات فـراوانـى بـه مـوعـظـه مـردم پـرداخـتـه و بـا بـيـان مثل ها و تحريك عواطف ، مردم را به انجام اعمال نيك ترغيب كرده است . موعظه هاى فراوان درباره رعـايـت تقواى الهى ، عبادت خالصانه ، رعايت حق پدر و مادر، رعايت ضعيفان ، دورى از گناهان بـويـژه دورى از فـحشا، دزدى ، قتل و... همه نمونه هايى از اين مواعظ مى باشند؛ تا جايى كه از قرآن با عنوان موعظه ياد شده است .(يـَا اءيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَتْكُم مَوْعِظَةٌ مِن رَبِّكُمْ وَشِفَاءٌ لِمَا فِي الصُّدُورِ وَهُدىً وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ )(294)اى مـردم ! اندرزى از سوى پروردگارتان براى شما آمده است ؛ و درمانى براى آنچه در سينه هاست (درمانى براى دل هاى شما) و هدايت و رحمتى است براى مؤ منان !عـلامه طباطبايى در تفسير آيه فوق به اين مطلب اشاره كرده اند كه خداى سبحان در اين آيه ، قـرآن را بـا چـهـار وصف موعظه ، شفا، هدايت و رحمت ياد كرده و اگر مجموع اين چهار صفت را در نظر بگيريم خواهيم ديد كه آيه شريفه بيان جامعى است براى همه آثار طيب و نيكوى قرآن كه در نـفـوس مـؤ مـنـيـن تـرسـيم مى شود. ايشان در ادامه بحث ، درباره اولين صفت يعنى موعظه مى نويسد :آرى ، قـرآن در اوليـن بـرخـوردش بـا مـؤ مـنـيـن آنـان را چـنـيـن درمـى يـابـد كـه در درياى غفلت فرورفته و موج حيرت از هر سو به آنان احاطه يافته و در نتيجه ، باطن آنان را به ظلمت هاى شـك و ريـب تـاريـك سـاخـتـه و دلهـايـشـان را بـه انـواع رذايـل و صـفـات و حـالات خـبيثه بيمار ساخته ، لذا با مواعظ حسنه اندرزشان مى دهد و از خواب غـفـلت بـيـدارشـان مى كند و از هر نيت فاسد و عمل زشت نهيشان نموده ، به سوى خير و سعادت وادارشان مى سازد.(295)خـداونـد مـتـعـال آنـچـنـان دقـيـق و ظـريـف بـه مـوعـظـه پـرداخـتـه و اصـول و ريـشـه هـاى مـطـالب اخـلاقـى را يـادآور شـده كـه هـر خـوانـنـده اى را بـه تاءمل وا مى دارد. امام على (ع )در توصيف موعظه هاى قرآن مى فرمايد :(اِنَّ اللّهَ سُبْحانَهُ لَمْ يَعِظْ اَحَداً بِمِثْلِ هذَالْقُرآنِ)(296)خداوند سبحان هيچ كسى را به (موعظه اى ) مانند اين قرآن موعظه نكرده است .خـداونـد مـتـعـال عـلاوه بـر مـواعـظـى كـه خود بد آنهاپرداخته ، از زبان ديگران نيز مواعظى را نقل نموده است . مثلاً از زبان لقمان نقل نموده كه فرمود :(وَإِذْ قـَالَ لُقـْمـَانُ لاِ بـْنـِهِ وَهـُوَ يـَعـِظـُهُ يـَابـُنـَيَّ لاَ تـُشـْرِكْ بـِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظـُلْمٌ عـَظـِيـمـٌ )(297)(به ياد آور) هنگامى را كه لقمان به فرزندش ـ در حالى كه او راموعظه مى كردـ گفت : پسرم ! چيزى را همتاى خدا قرار مده كه شرك ، ظلم بزرگى است .روش مـوعـظـه و انـدرز زمـانـى تـاءثـيـر مـى گـذارد كـه عـلاوه بـر عـامـل بودن نصيحت كننده ،
لطفا منتظر باشید ...
