قبل از عيبجوئى مردم به عيب خود بپرداز - اخلاق از دیدگاه قرآن، پیامبر و عترت نسخه متنی

قبل از عيبجوئى مردم به عيب خود بپرداز

قال على عليه السلام من بحث عن عيوب الناس فليبدء بنفسه 246 اميرالمؤ منين عليه السلام فرمود كسى كه در كنجكاوى و جستجوى عيبهاى مردم است ، پس بايد ابتدا كند به نفس خودش ، و به عيبهاى خويش بنگردد

در حديث ديگر مى خوانيم من اذاع الفاحشه كان كمبدئها 247 پيامبر اكرم عليه السلام فرمود كسى كه اعمال زشت و قبيح ديگرى را اشاعه دهد و به سر زبانهاى مردم بگذارد اعمال خود او مثل مرتكب شونده آن عمل زشت است يعنى ممكن است به عقوبت همان شخص گرفتار شود، چرا كه اشاعه فحشاء در اسلام بشدت منع شده است از سخنان اميرالمؤ منين عليه السلام مى خوانيم شر الناس من كان متبعا لعيوب الناس عميا 248 بدترين مردم كسى است كه عيب و ايراد مردم را دنبال مى كند و از ديدن عيب و زشتى هاى خود كور است و اعمال زشت خود را نمى بيند

از معايب ديگران عبرت و نواقص خود اصلاح نمائيد

يكى از راههاى شناخت مفاسد اخلاقى و ضد ارزش و اصلاح آن ديدن معايب ديگران و متنبه شدن نسبت به اعمال خويشتن است گفته اند از لقمان پرسيدند ادب از كه آموختى ؟ گفت از بى ادبان اوصاف زشت ظاهرى افراد كه مقبول جامعه نيست و مردم از آن گريزانند كسى كه مى خواهد عيب هاى خود را بشناسد و اخلاق خود را اصلاح نمايد مى تواند با دقت در صفات ناپسند اين گروه ، حال و بيماريهاى خويش را مورد مطالعه قرار دهد اگر همانند آنان به همان درد مبتلا است خود را اصلاح كند و آن روش ناپسند را ترك گويد على عليه السلام فرمود من حاسب وقف على عيوبه و احاط بذنوبه 249 كسى كه حساب نفس خود را برسد خويش واقف مى شود و به گناهانى كه مرتكب شده است احاطه مى فرمايد ناگفته نماند آن كس كه در عيوب ديگران دقت مى كند و نقائص اين و آن را بررسى مى نمايد بدين منظور كه عيب خود را بشناسد و آن را اصلاح نمايد و از نظر دين و اخلاق اسلامى مانعى ندارد اما اگر از جهت عيبجوئى و تجسس در نقاط ضعف ديگران به اين كار خلاف اخلاق دست زند در صورتى كه عملش به غيبت اهانت و پرده درى و نظاير اينها نشود مانعى نيست ، والا خود حرام است و بشدت از آن بايد اجتناب نمايد

نقش سوءظن و حسن ظن به مسلمانان

در معناى سخنان حضرت اميرالمؤ منين مى خوانيم فرمود هرگاه صلاح و درستكارى بر زمان و اهل آن حاكم باشد اگر كسى در سوء ظن گناهى نديده باشد به وى ستم نموده است اما موقعى كه نادرستى و فساد بر زمان و اهل زمان حاكم باشد اگر كسى ناشناخته و بدون تحقيق با دگرى به حسن ظن رفتار كند خويشتن را در معرض خطر قرار داده است بنابراين شرائط و زمان در هر جامعه ملاك آن جامعه است ، با اينكه بايد به مسلمانان حسن ظن داشته باشيم اما اگر فساد و فحشاء و منكرات در بين جوامع اسلامى شيوع داشته باشد به احدى قبل از شناخت كامل نمى توان اطمينان كرد، مثل اينكه در فقه ما اماميه ، سوق و بازار مسلمين ، ملاك طهارت قرار گرفته و مثلا ذبيحه سوق مسلمان و بر شى خوردنى و نوشيدنى را حكم به طهارت داده اند ولى وقتى مسلمانان رعايت مسائل حلال و حرام را ننمايند بخودى خود آن اعتماد از بازار مسلمانان سلب مى گردد، بطورى كه نمى توان به بازار مسلمانان در دنيا اعتماد كرد و اين سلب اعتماد بخاطر بى اعتمادى مسلمانان است كه بوجود آورده اند

نقش عيبجوئى از ديگران و معايب خود نديدن

از جمله راههاى جلوگيرى از معايب و مفاسد اخلاقى همانا ديدن خوبيها و نديدن زشتيها مردم است ، از نظر على عليه السلام كه بزرگترين معلم اخلاق بشر است ، نديدن خوبيها و ديدن زشتيها نشانه پستى و دنائت شخص عيبجو مى باشد كه خود آن حضرت در اين باره فرموده است اشرار و افراد بد و از پى بديهاى مردم مى روند و خوبيهاى آنان را نمى بينند همانطور كه مگس پى نقاط فاسد و مجروح بدن مى رود و جاهاى سالم را ترك مى گويد اگر كسى بعنوان برادر دينى با يك نفر مسلمان طرح دوستى بريزند ولى هدفش در اين كار آن باشد كه عيب هاى او را افشاء نمايد و به زشتى هاى اخلاقيش واقف گردد، آنها را به ذهن بسپارد تا موقعى كه لازم بداند و