بخش دوم : وضو در دوران اموى و عباسى
دوره اموى 40 - 132 ه ق دوره عباسى 132 - 232 ه ق درآمد
پيش از پرداختن به مباحث اين بخش لازم است عواملى كه دو دوره اموى و عباسى را از دوره خلفاى راشدين جدا مى كند اشاره كنيم .يـك : از ميان رفتن تقدس خلافت در دو دوره اخير, چه , در اين دو دوره آن تقدسى كه در دورانخلفاى راشدين به خليفه و مقام خلافت داده مى شد, در كار نبود.دو: بـسـيـارى از صحابه اى كه در دوران اموى مى زيستند از متاءخران صحابه بودند وبيشتر آنان
همراهى با خلفاى سياسى را پيشه كردند.سـه : در دوران خلفاى راشدين خليفه براى استوار ساختن احكام دينى مى كوشيد,در حالى كه در
دو دوره بـعـد تـنـها شاهد تلاشهايى هستيم كه حكومت و حاكم را تقويت مى كند, چرا كه در اين
دوران خلافت از ديدگاه متوليان آن تنها يك منصب سياسى بود.چهار: در اين دوره اخير به علت كم شدن شمار صحابه احتمال تغيير در دين احتمالى دور نبود.پنج : در اين دوره اخير چيزهايى بنياد نهاده شد و در دين به عنوان ركن تلقى گرديدكه در آيين
پيامبر(ص ) يا وجود نداشت يا از چنين جايگاهى برخوردار نبود.ايـن عوامل در كنار يكديگر جامعه و افكار و انديشه هايى را شكل داد كه به لحاظماهيت با آنچه در
دوران خلفاى راشدين بود تفاوت داشت .اين تفاوت نهادين ميان دوره خلفاى راشدين و دوره هاى اموى و عباسى سبب شده است ما بررسى
ايـن دوره اخـيـر را در بـخشى ديگر و جداى از آن دوره نخستين فراروى نهيم تا بتوان به صورتى
فراگيرتر و متمايز از يكديگر هر يك از دوره ها ومشخصه هاى هر دوره را شناخت .