در حسرت تجدد و ترقی نسخه متنی

اگرچه امثال عشماوى به درستى مشخص نمى كنند كه نقطه عزيمت، عينى و تاريخى تفكيك دين از سياست و مبناى عقلى يا دينى اين تفكيك در كجاست؟! اما اين عقيده اى است كه اگر نگوييم ريشه از آغاز پيدايش شريعت در ميان برخى از متدينين دارد، لااقل در دويست سال اخير به شكل پيچيده اى اذهان پاره اى از مسلمانان را به خود مشغول كرده است. از ديدگاه سكولارها، چون حكومت پيامبر حكومت خداست و مبتنى بر ارزش هاى دينى و اصول اخلاقى بوده، هرگز به سوى قواعد رفتار سياسى تغيير مسير نمى دهد، لذا اين حكومت تا زمانى كه پيامبر هست حُجيّت دارد و بعد از وى چون هيچ پيامبرى نيست سنت و سيره پيامبر، در حوزه حكومت وجاهت شرعى ندارد. حكومت دومين خليفه نيز از ديدگاه عشماوى خارج از قوانين طبيعى و به عنوان يك دوره آرمانى توسط يك فرد و شرايطى استثنايى محقق شده است. شرايطى كه نمى تواند به عنوان يك مدل آرمانى باز توليد شود و در واقع هرگز باز توليد نشده است. بنابراين خلط بين اسلام و تجلى سياسى اش چهارده قرن به درازا كشيد و با سياسى شدن امر دينى با قدسى شدن امر سياسى، مسلمانان به گروه ها و فرقه ها تقسيم شدند و مناقشات خشونت آميز آنها را رودر روى هم قرار داد.