در حسرت تجدد و ترقی نسخه متنی

گويى در منطق انبياء و اديان توحيدى، تجديد عالم و آدم بدون تفكر و تعقل، هم قابل فهم نيست و هم متحقق نخواهد شد، پس تجدد، كار پيامبرى است و كار پيامبرى بدون تفكر و تعقل معنا ندارد. كانت فيلسوف عصر روشنگرى اروپا، در نسبت تجدد و تفكر مى نويسد: كاربرد همگانى عقل خويش را مى بايد همواره آزاد گذاشت و اين يگانه ابزارى است كه مى تواند آدميان را به روشنگرى برساند. كانت حتى شناخت قوانين نامشروط دين حقيقى را در سايه عقل ناب كه تفكر، محصول آن است ممكن مى داند. حكيم بزرگ تاريخ اسلام ملامحسن فيض كاشانى در رساله ى آئينه شاهى و رساله ى ضياءالقلب، شرح مبسوط و مفصلى از ارزش و اهميت تعقل و تفكر در اسلام و تقدم عقل بر شرع، طبع، عرف و عادت (قرار داد) نوشته است.