در حسرت تجدد و ترقی نسخه متنی

انقلاب هاى بزرگ اجتماعى دو مرحله دارند: يكى مرحله نفى وضع موجود و ديگرى مرحله تأسيس نظم مطلوب؛ مرحله ى نفى وضع موجود از نظر منطقى و عقلى محل چالشهاى فكرى و سياسى جوامع آبستن انقلاب نيست، چرا؟ چون كمتر مى توان نيروى اجتماعى و سياسى مبارزى را پيدا كرد كه معتقد به نفى وضع موجود نباشد، در غير اين صورت مفهوم مبارزه انقلابى مفهوم بى خاصيتى خواهد بود، در انقلاب مشروطه نيز در مرحله ى نفى وضع موجود به ندرت مى توانيم، متفكرى، يا گروهى و يا جريانى را پيدا كنيم كه خواستار ابقاى نظم ايلاتى، بسته ى غيرقابل انعطاف رژيم قاجارى باشد (البته اگر اصولاً نظمى براى چنين نظامى قايل باشيم). چالشهاى انقلاب مشروطه در موافقت يا مخالفت با مشروطيت به موج دوم يا مرحله دوم انقلاب باز مى گردد، يعنى به آن دورانى كه با درهم ريختن نظم كهنه قرار است نظم جديدى پايه ريزى شود. در پايه ريزى نظم جديدِ مشروطه كه از آن تحت عنوان نظام مشروطه ياد مى كنيم از مجموع دو گرايش بزرگ تجددطلبى ايران كه برشمرديم سه جريان فكرى ظهور مى كند، اين سه جريان فكرى را مى توان تحت عناوين زير ساماندهى كرد: