بررسي - امام خمینی (ره)، ساده زیستی و مسأله شأن نسخه متنی

بررسي

در مـجـمـوع ايـن نقلهاي تاريخي اگر چه اختلافهايي وجود دارد, در مثل گـروهـي مـي گويند: اين واقعه در زمان عمر اتفاق افتاد و گروهي ديگر آن را مـربـوطـ بـه زمان عثمان مي دانند و... ولي آنچه که مشترک است ايـن کـه بـزرگ يـک قـوم, مـانـنـد ديـگر اسيران نيست و برايش حقوقي نـگـهداشته و در نظر گرفته مي شود که براي اسيران ديگر در نظر گرفته نمي شود. و اين خود صحه گذاري بر مساله شان است.

جواب: از بحث سندي درباره اين واقعه خودداري مي کنيم; زيرا رخدادهاي تـاريـخي از اين گونه, در کتابهاي زيادي نقل شده, ولي به طور معمول, مـرسـل هستند و سندي که درخور اعتنا باشد, ندارند. از سوي ديگر, مثل ايـن کـه هـمـگـان ايـن گـونـه مـقوله ها و رخدادها را پذيرفته اند. بنابراين, به بحث دلالي آن مي پردازيم:

ايـن گـونه امور نيز, ممکن است مربوط به شان نباشند و امور ديگري در آنها در نظر گرفته شده باشد.

در مـثـل, بـچـه اي که درخانواده اي مرفه بزرگ شده و به کارهاي سخت: قـالي باقي, کشاورزي و... عادت نکرده است. حال اگر براي شغل او, حال و وضـع کار او, آسان گيريهايي در نظر بگيرند, شايد نه از باب اعتبار و شـان اوسـت, بلکه از باب اين که همين مقدار از شغل براي او, بسيار توان فرساست و او تحمل بيش از اين را ندارد.

ديـگر آن که, همان گونه که پيش از اين بيان شد اسير گرفتن کاري بوده خـلاف قـاعـده و از روي ناگزيري, از اين روي با هر بهانه اي که امکان داشـتـه اسيران را آزاد بکنند, آزاد مي کرده اند و حضرت علي(ع) نيز, بـرابـر هـمين نقلهاي تاريخي, تمام تلاش خود را براي آزادي اسيران به کـار برد. در آغاز سعي کرد, با استفاده از سخن

پيامبر اکرم(ص) اکرام بـه کريمان قوم, دختر يزدگرد را از اسارت نجات دهد, تا او با اختيار خـود هـمسري برگزيند و سپس کوشش خود را در راه آزادي ديگر اسيران به کـار بـرد, مانند کاري که پيامبر اکرم(ص) در غزوه بني المصطلق انجام داد. حـضرت, جويريه, دختر رئيس قبيله بني المصطلق را خريد, آزاد کرد و بـا او پـيوند زناشويي بست. و مسلمانان چون ديدند خويشاوندان همسر پـيـامـبر اکرم(ص) در نزد آنان اسيرند و اين, ننگي است براي آنان از اين روي, همه اسيران بني المصطلق را آزاد کردند.103

بـاز مـانـنـد همين کار, در غزوه هوازن پديد آمد. بسياري از مردان و زنـان قبيله ستيزه گر, در اين جنگ اسير مسلمانان شدند. کساني از اين قـبيله که حليمه سعديه, مادر رضاعي پيامبر اکرم(ص) از آنان بود, نزد پـيـامـبـر اکـرم(ص) آمدند: حضرت فرمود: سهم خود را بخشيدم, سهم بني هـاشـم را هـم, کـه اخـتيارشان در دست من است, بخشيدم. شما بين نماز بـپـاخـيزيد و از مسلمانان بخواهيد که اسيرانتان را آزاد کنند و مرا شـفـيـع قـرار دهـيـد و آنـان ايـن چـنين کردند و اسراي خود را آزاد کردند.104

بـه هـر حـال, نـکـتـه مهم اين است که در تمامي اين رخدادها, پيامبر اکـرم(ص) و حـضرت علي(ع) مي خواستند به گونه اي اسيران را آزاد کنند و سـخـنان حضرت علي(ع) پيرامون دختر يزدگرد احتمالا از همين باب بوده است, نه از باب قبول شاني براي او.