بررسی نقش امام سجاد (ع) در رهبری شیعه نسخه متنی

د) كفالت خانواده هاى بى پناه و تهيدست. امام سجّاد(عليه السلام) در واقعه حرّه و در آن روزهاى آشوب و قتل و غارت، چهارصد خانواده از عبدمناف را در كفالت خود گرفتند و تا وقتى كه لشكر مسلم در مدينه بود، هزينه آنان را مى پرداختند.(97)

علاوه بر اين، حضرت در طول عمر شريف خود، يكصد خانواده را در مدينه، تحت كفالت داشتند.(98)

هـ) صدقه دادن لباس. وقتى زمستان يا تابستان به پايان مى رسيد، لباس آن فصل را صدقه مى دادند و هيچ وقت لباسى را در دو فصل نمى پوشيدند. چون علت اين كار را پرسيدند، حضرت فرمود:

«من از پروردگارم شرم مى كنم كه بهاى لباسى را كه در آن خدا را عبادت كرده ام، صرف خوردن كنم.»(99)

روزى امام(عليه السلام) در حالى كه جامه اى از خز گران بها بر تن داشتند، با مستمندى روبه رو شدند. شخص فقير تا آن لباس را بر تن امام(عليه السلام) مشاهده كرد، از آن خوشش آمد. حضرت بلافاصله لباس را به وى بخشيدند و از آن جا رفتند.(100)

بخشش ها و انفاق هاى امام سجّاد(عليه السلام) گذشته از آن كه حاكى از روح متعالى حضرت بود و صفتى از صفات برجسته انسانى را به تمام معنا نشان مى داد، وسيله اى براى جذب دل هاى مردم به اهل بيت(عليهم السلام) بود. حضرت افراد زيادى را از اين طريق به سوى حق هدايت كردند و به آنان فهماندند كه اهل بيت(عليهم السلام) شايسته زعامت و رهبرى امّت هستند. در جامعه اسلامى آن روز، افراد زيادى بودند كه حق اهل بيت(عليهم السلام) را نمى شناختند. از اين رو، هنگام روبه رو شدن با حضرت، در حق ايشان بى مهرى از خود نشان مى دادند.

امام(عليه السلام) همواره با رفتارى بزرگوارانه و نيز بخشش اموال، آنان را متوجه اشتباه خود مى كردند، به گونه اى كه از كرده خود پشيمان شده، از امام(عليه السلام)درخواست آمرزش مى كردند.

نكته اى كه در اين كمك ها و بخشش ها، بسيار اهميت دارد و درس آموز است و بايد مورد توجه قرار گيرد، ويژگى هاى منحصر به فردشان است كه در ذيل به آن ها اشاره مى شود:

1. اين كمك ها غالباً مخفيانه بود، به طورى كه حضرت چهره خود را مى پوشاندند تا از يك سو، مستمند احساس خوارى و شرمندگى نكند و از سوى ديگر، روحيه تملّق و چاپلوسى در برابر امام(عليه السلام) ايجاد نشود.

2. امام(عليه السلام) اين عمل را به دست خويش انجام مى دادند و از نزديك با زندگى تهى دستان آشنا مى شدند; چنان كه در موارد زيادى با آنان هم غذا مى شدند، اين عمل را يك كار افتخارآميز مى دانستند و حتى همنشين شدن با آن ها را از خدا طلب مى كردند.

3. حضرت به وسيله همنشينى و برقرارى رابطه نزديك با خانواده هاى محروم، علاوه بر اين كه از آن ها دل جويى به عمل مى آوردند، با شناسايى محرومان واقعى، از به وجود آمدن روحيه رفاه زدگى و تنبلى و در نهايت، از گداپرورى جلوگيرى مى كردند; نكته اى كه در عصر حاضر، بايد به آن توجه زيادى شود.

4. امام سجّاد(عليه السلام) در انفاق، نه تنها از آنچه خود دوست داشتند و مورد استفاده قرار مى دادند به محرومان مى بخشيدند، بلكه در موارد زيادى، ديگران را بر خود مقدّم مى داشتند و با اين كار، در حقيقت، به آيه شريفه «لَنْ تَنالُوا البرَّ حَتّى تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّون»(101) عمل مى كردند. اين در حالى بود كه طبق نقل نافع بن جبير، امام على بن الحسين(عليه السلام)درهمى را هم از باب خويشاوندى با رسول خدا(صلى الله عليه وآله) مورد استفاده قرار ندادند.(102)