بررسی نقش امام سجاد (ع) در رهبری شیعه نسخه متنی

... امام سجّاد(عليه السلام) اموال بسيارى در اين راه (خريد بردگان) صرف كرد و از هيچ گونه كمك و مساعدتى دريغ نكرد و آنچه از پدر بزرگوارش به ارث برده و سهمى كه از غنايم گرفته بود، در راه آبادانى زمين و تهيه آب به كار انداخت و براى تجارت، اشخاصى را استخدام كرد. آن گاه اشتران خود را براى حمل ميوه به كشور حجاز و نجد و براى آوردن غلاّت به شام فرستاد. پس از چندى مستخدمين او با اشتران باز مى گشتند، در حالى كه ميوه ها و غلاّت بر دوش آن ها سنگينى مى كرد. سپس به دادن طعام و خيرات پرداخته، با مردم با عطوفت و مهربانى رفتار مى كرد و عفو و بخشش مى نمود.(105)

يعقوبى درباره تجارت حضرت مى نويسد:

(بعضى نقل كرده اند كه) حضرت شترانى داشت كه از شام ميوه حمل مى كردند. پس چون سرِ عبيداللّه نزد حضرت آورده شد، دستور داد كه آن ميوه ها را (به ميمنت اين خبر) بين مردم مدينه پخش كردند.(106)

در مورد مستمرى و حقوقى كه بنى هاشم از بيت المال دريافت مى كردند و امام سجّاد(عليه السلام)نيز از آن بهره مند بودند، شواهدى وجود دارد; چنان كه در واقعه حرّه (بنا بر بعضى از گزارش ها) وقتى امام سجّاد(عليه السلام)با مسلم بن عقبه رو به رو شدند، بعد از برخورد احترام آميز مسلم با حضرت، وى از طرف يزيد به دليل منع موقّت مقرّرى، از حضرت عذرخواهى كرد، و بلافاصله هزار درهم به حضرت مى داد و ايشان را روانه منزلش كرد.(107)

همچنين زمانى كه عبدالملك، به امام سجّاد(عليه السلام) نامه اى مى نوشت و از حضرت مى خواست كه شمشير رسول خدا(صلى الله عليه وآله) را به او ببخشد و امام(عليه السلام)امتناع مىورزيد، عبدالملك تهديد نمود كه اگر امام(عليه السلام) شمشير را ندهد، مستمرى اش را از بيت المال قطع خواهد كرد. حضرت هم با دادن پاسخى قاطعانه، به خواسته او توجهى نكردند.(108)

صدقات پيامبر(صلى الله عليه وآله) و امام على(عليه السلام) از ديگر مجارى درامدساز براى امام سجّاد(عليه السلام)بود. شيخ مفيد مى نويسد:

هنگامى كه عبدالملك زمام خلافت را به دست گرفت، صدقات رسول خدا(صلى الله عليه وآله) و اميرالمؤمنين(عليه السلام) را به امام سجّاد(عليه السلام)برگرداند.(109)

و در جاى ديگر مى نويسد:

عبدالله و عمر، فرزندان امام سجّاد(عليه السلام)، متولّى صدقات پيامبر(صلى الله عليه وآله) و امام على(عليه السلام)بودند.

حسين بن زيد نيز مى گويد:

عمويم، عمربن على، بر كسى كه صدقات على(عليه السلام) را مى خريد، شرط مى كرد كه در ديوار سوراخ و رخنه اى ايجاد كند و كسى را كه از آن استفاده مى كند، منع نكند.(110)

از اين گزارش ها استفاده مى شود كه صدقات پيامبر(صلى الله عليه وآله) و امام على(عليه السلام)يكى از منابع قابل توجه و مهم مالى آن حضرت بوده است، به گونه اى كه پسران امام(عليه السلام) متولّى و مأمور جمع آورى آن ها بوده اند.(111)

علاوه بر اين، حضرت سجّاد(عليه السلام) گاهى از طريق كرامات و امور خارق العاده ـ كه از ويژگى هاى اولياى خداست ـ نيازهاى مالى شيعيان خود را برآورده مى كردند: نقل شده است كه امام سجّاد(عليه السلام) دو قرص نان به يكى از شيعيان مستمند دادند و او با يكى از آن ها، يك ماهى خريد و چون به خانه آورد و شكم آن را باز كرد، درون آن دو مرواريد يافت كه با آن ها همه بدهى هاى خويش را پرداخت نمود و بقيّه عمر را در رفاه و آسايش سپرى كرد.(112)