بررسی نقش امام سجاد (ع) در رهبری شیعه نسخه متنی

بنابراين، شرايط مناسبى وجود نداشت تا امام سجّاد(عليه السلام) بتواند آزادانه به تعليم و تربيت شاگردان خود و نشر احكام و معارف دينى بپردازد. هرچند بنا بر بعضى روايات (چنان كه گذشت) حضرت با مردم و فقهاى ساكن مدينه آمد و رفت داشت.(1)

با وجود همه تنگناهاى سياسى و زير نظر گرفتن اعمال و رفتار امام(عليه السلام)به وسيله مأموران دستگاه بنى اميّه، حضرت فعاليتشان را آغاز كردند و نهضت فكرى را، كه جدّ بزرگوارشان، امام على بن ابى طالب(عليه السلام)، در پيش گرفته بودند، دوباره جان بخشيدند. حضرت ابتدا با اتّكا به احاديث رسول خدا(صلى الله عليه وآله)، كه از طريق امام على، امام حسن و امام حسين(عليهم السلام) از آن حضرت نقل مى شد، (كه بعدها همين احاديث به انضمام احاديث نقل شده از ديگر ائمه شيعه(عليهم السلام)، سنّت راستين و قابل اطمينان پيامبر(صلى الله عليه وآله)از نظر شيعه تلقّى گرديد) روش و سيره فقه شيعه را مشخص نمودند و حياتى نو بخشيدند.

على رغم تلاش هاى مداوم امام(عليه السلام)، كه ابتدا موجب تقويت شيعه گرديد، مدينه به دليل كج انديشى ها و انحرافاتى كه پس از رحلت پيامبر(صلى الله عليه وآله) در آن بنا نهاده شده، به صورت محيطى بدبين و بى اعتنا به خط و انديشه و بينش شيعه در آمده بود، جاى مناسبى براى شيعه نبود; چنان كه امام(عليه السلام) خود مى فرمايد: «تعداد محبّان واقعى ما در مكّه و مدينه، به بيست نفر نمى رسد.»(2)

در شهر مدينه، در كنار امام(عليه السلام)، فقهايى نيز حضور داشتند كه هفت نفر از آن ها به «فقهاى سبعه» معروف بودند: عروة بن زبير، سعيد بن مسيّب، قاسم بن

1 . ابن شعبه حرّانى، تحف العقول، ص 284; محمد بن يعقوب كلينى، الروضة من الكافى، ص 72.

2 . ابن ابى الحديد، شرح نهج البلاغة، ج 4، ص 104.