بررسی نقش امام سجاد (ع) در رهبری شیعه نسخه متنی

محمد بن ابى بكر، ابوبكر بن عبدالرحمن بن حارث بن هشام، سليمان بن يسار، عبيداللّه بن عتبة بن مسعود و خارجة بن زيد.(1)

اما به تصديق معاصران آن حضرت، امام(عليه السلام) از نظر زُهد، تقوا، دانش و آشنايى به مبانى قرآن و سنّت نبوى، از همه معاصران خود برتر و والاتر بود. از اين رو، در بين علما و فقهاى مدينه، حضرت احترام و مقام خاصى داشت.

همان گونه كه گذشت، بى خبرى از معارف و احكام دين، چنان در جامعه اسلامى عصر امام سجّاد(عليه السلام) رسوخ كرده بود كه مسلمانان حتى با مسائل و احكام كلى اسلام نيز نا آشنا بودند و تنها نشانه مسلمان، بودن مردم، قبله بود و اگر كسى از صحابه پيامبر(صلى الله عليه وآله)بر اين مردم وارد مى شد، هيچ چيز آن ها را به رسميت نمى شناخت. با توجه به اين شرايط، امام سجّاد(عليه السلام)چاره اى جز تعليم شرع رسول اللّه(صلى الله عليه وآله)و فقه اميرالمؤمنين(عليه السلام)نداشت. از اين رو، به بيان مسائل كلى فقه پرداخت و زمينه و بستر مناسبى براى بيان جزئيات و تفاصيل احكام فقهى در عصر امام باقر و امام صادق(عليهما السلام)را فراهم آورد. بنابراين، موعظه يا حديث گفتن امام زين العابدين(عليه السلام)چيزى جز نقل روايات پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) يا حضرت على(عليه السلام)نبود كه حضرت آن ها را از پدران خود، از رسول خدا(صلى الله عليه وآله)نقل مى كرد. امام سجّاد(عليه السلام) در شرايطى زندگى مى كرد كه مجبور بود شرايط تقيّه را رعايت كرده، ياران خود را نيز بدان توصيه نمايد. از ميان فقهاى سبعه، كه در مدينه زندگى مى كردند، دو تن از شيعيان دست اندر كار فتوا بودند: يكى قاسم بن محمد بن ابى بكر كه از حواريون امام سجاد(عليه السلام) به شمار مى رفت و ديگرى سعيد بن مسيّب كه طبق نقل كشّى، دست پرورده حضرت على(عليه السلام) بود.(2) اين

1 . مجيد معارف، پژوهشى در تاريخ حديث شيعه، ص 32.

2 . شيخ طوسى، اختيار معرفة الرجال، ص 332.