شرايط تحقّق جرم بغى - بغات و محاربان نسخه متنی

آشوب ايستاده و خواهد ايستاد.

شرايط تحقّق جرم بغى

جـرم بـغـى نـيز مانند ساير جرائم ، در شرايط معينى تحقق مى يابد. اين شرايط به دو دسته شرايط عام و شرائط خاص تقسيم مى شود:

شرايط عام :

به شرايطى گفته مى شود كه در تمام جرائم براى تعقيب مجرم لازم است و در صورت نبود آن نمى توان شخص فاعل را تحت تعقيب قرار داد. در ((فقه )) به اين دسته شرايط، تكليف گفته مـى شـود؛ مـانند بلوغ ، عقل ، اختيار. بعضى از فقها شرط رشد^(137) را نيز در زمره اين شرايط مى دانند.

شرايط خاص :

بـه شـرايـطـى گـفـته مى شود كه علاوه بر شرايط عام در مورد هر جرمى ، قانون گذار و يا شـارع ، آن را نـيز معتبر مى داند و در صورت نبود آنها نيز كيفر مقرّر نسبت به مجرم انجام نمى شود. اين شرايط عبارتند از:

1 ـ مسلمان بودن :

در صـورت فـقـد ايـن شـرط و اقـدام عـليـه حـكـومـت و حـاكـم اسـلامـى ، مـرتـكـب ، مشمول حكم محارب و يا كافر حربى مى گردد.

يكى از دلائلى كه مسلمان بودن باغى را جزو شروط مى آورد، آيه 9 سوره حجرات است . در اين آيـه ، خـداونـد آنها را دو طايفه مؤ من خطاب كرده كه عليه يكديگر به مخاصمه و جنگ پرداخته انـد در روايـتـى از امـام عـلى (ع ) نـقـل گـرديـده كـه حـضـرت در جـواب سـؤ ال كـنـنـده اى كـه در مـورد اسـلام و كـفـر اهـل جـمـل و نـهـروان سـؤ ال كرد، ايشان را ((برادرانى كه بر ما ستم كردند)) خطاب نمود^(138). علما در مورد اين كـه بـغى كفرآور است يا خير، اختلاف نظر دارند. علامه حلّى در مورد اينكه در آيه شريفه كلمه ((مـؤ مـنـيـن )) در مـورد بـغـات اسـتـعـمال شده است مى گويد: مؤ من ناميده شدن آنها؛ مجازى است ، هـمـانـگـونـه كـه در آيه شريفه (آيه 5 سوره انفال ) به كسانى كه با پيامبر مجادله مى كنند كلمه ((مؤ من )) اطلاق گرديده ، با اين كه چنين اشخاصى قطعا منافق هستند.^(139)

2 ـ قصد براندازى داشتن :

يكى از شرايطى كه در جرم بغى معتبر است ، هدف آن است : زيرا در آن شرط شده است كه هدف بايد عزل رئيس كشور و يا هياءت حاكم و يا مخالفت با آنها باشد، امّا اگر هدف از جرم ، ايجاد تـغييرى مخالف با نصوص شريعت باشد، مثل وارد كردن مقررات مخالف با مقررات اسلامى يا تـمـكـيـن در بـرابـر دولت بـيـگـانـه و مـانـنـد آن (قـدرت طـلبـى ، شـهـوت ، مـسـائل خـطـى و جـنـاحـى ) ايـن جـرم ايـجـاد فـسـاد در زمـيـن و مـحـاربـه بـا خـدا و رسـول اسـت كـه از جرائم عادى است نه سياسى و مجازات سختى براى آن در شريعت مقرر شده است . برخى از پژوهشگران جرم محاربه را نيز بغى دانسته كه با توجه به شرايط خاصى كه در آن واقع شده ، مجازات آن تشديد گرديده است .^(140)

3 ـ داراى قدرت بودن (المنعة ):

علامه حلّى شرط داشتن قدرت مادى را اوّلين شرط براى تحقق جرم بغى مى شمارد و مى گويد: ((باغيان بايد داراى قوّت و قدرت مادى باشند، به شكلى كه بدون تجهيز سپاه نتوان آنها را سركوب نمود)). و در ادامه مى گويد: ((اگر افراد باغى تعدادشان كم باشد، درزمره محاربين و قـطّاع طريق قرار مى گيرند)).^(141) و همچنين شيخ طوسى ^(142) و ابن ادريس ^(143) شـرط فـوق را بـراى تـحـقـق بـغـى لازم مـى دانـنـد بـرخـى از فـقـهـاى اهل سنت نيز معتقدند زمانى كه اهل بغى از قدرت مادى برخوردار نباشند و يك يا دو نفر با