شرايط معتبر در محارب - بغات و محاربان نسخه متنی

3 ـ بـا تـوجـه بـه قـرائنـى هـمـچـون ((تـوبـه از مـحـاربـه )) و شـاءن نزول آيه ، و سيره پيامبر اكرم در برخورد با كفار محارب ، اين آيه مطلق محاربه با مسلمانان را شـامـل نمى گردد، بلكه تنها صورتى را در بر مى گيرد كه با استفاده از قدرت و زور و اسـلحـه ، امـنيت جامعه مختل شود و رعب و وحشت در جامعه به وجود آيد و اين نوع مجازات مختص به همين صورت از محاربه مى باشد.

4 ـ كـيـفـر مـحارب در اين آيه مشخص شده و در زمره حدود است و حاكم تنها مى تواند يكى از اين مجازات ها را براى عمل محارب در نظر بگيرد.

5 ـ مـجـازات محارب سخت ترين كيفر در اسلام است و نشان دهنده اهميّت امنيّت در جامعه اسلامى مى بـاشـد. هـمـچـنـيـن ايـن مـجـازات ، بـر خـلاف سـايـر حـدود كـه بـا اجـراى حـدّ، عـقـاب اخـروى از فـاعـل بـرداشـته مى شود، تنها مجازات دنيوى محارب قرار داده شده و مجازات آخرتى كه سخت تر از اين مجازات است در انتظار مجرمين خواهد بود.

4 ـ ريشه روائى محارب

در كـتـاب وسـائل الشـيـعـه ، در بـخـشـى بـه عـنـوان ((ابـواب حـدّ مـحـارب )) بـه نـقـل روايـاتـى در ايـن زمـيـنـه پـرداخـته است كه ما به بعضى از اين روايات اشاره مى نماييم ^(315):

1 ـ امـام بـاقـر(ع ) مـى فـرمـايـد: كـسـى كـه در هـنـگـام شـب سـلاح حـمـل نـمـايـد مـحـارب اسـت ، مـگـر ايـنـكـه حـمـل كـنـنـده سـلاح از اهل ريبه ^(316) نباشد.

2 ـ سـورة بـن كـليـب مـى گـويـد: از امـام صـادق (ع ) دربـاره فـردى سـؤ ال كردم كه به قصد مسجد يا به قصد حاجتى ديگر از منزلش ‍ بيرون مى رود. در بين راه مردى او را مـى گـيـرد و مـى زند و لباسهايش را مى برد. امام فرمود در زمان هاى سابق به اين نوع جرم چه مى گفتند؟ در جواب عرض كردم مى گفتند قاپيدن آشكار يا دزدى آشكار و محارب ، (كه مـورد اخـيـر) در روستاى مشركين قابل تحقق است . امام فرمود: عظمت سرزمين اسلام بيشتر است يا عـظـمـت سـرزمـيـن شـرك ؟ گـفـتـم البـتـه حـُرمـت عـظـمـت سـرزمـيـن اسـلام . فـرمـود آن شـخـص مشمول آيه ((انما جزاءُ الذين يُحاربون اللّه و رسوله ...)) است .

3 ـ امـام بـاقـر(ع ) فـرمود: اگر كسى با آهنى به سوى شخصى در يك شهر اشاره كند (يعنى به روى او اسلحه بكشد) دستش قطع مى شود، و اگر بزند كشته مى شود.

4 ـ از امـام كـاظـم (ع ) سـؤ ال شـد: اگـر كسى به سوى رفيقش تير و يا چاقو بكشد چه حكمى دارد؟ امام فرمود اگر جنبه شوخى داشته باشد مانعى ندارد.

كـه مـفهوم جواب دلالت تمام نيست زيرا مفهوم روايت بالا اين است كه اگر از روى شوخى نباشد مانع و اشكال دارد به قرينه روايات ديگر اين مورد از موارد محاربه محسوب مى گردد.

5 ـ على (ع ) فرمود: هر كس به روى كسى شمشير بكشد خونش هدر است ^(317).

در مورد چهار روايت اول ، هر چند از نظر مضمون با يكديگر اختلاف دارند ولى در مجموع به اين نـكـتـه اشـاره دارنـد كـه كـسانى كه در جامعه سلاح به دست مى گيرند و هيچ مجوزى هم براى حـمـل سـلاح نـدارنـد و مـردم را بـا آن بـه وحـشـت مـى اندازند، محارب هستند. و در حديث پنجم با كـمـال صـراحت مى فرمايد كسى كه اسلحه خودش را ظاهر كند و از غلاف بيرون كشد خونش هدر اسـت ؛ يـعـنـى بـه عـنـوان مـحارب خونش براى ديگران مباح مى باشد ولى آيا در هر مورد بايد مـحـارب را كـشـت و يـا مـجـازات هـاى ديـگـرى نـيـز مـنـاسـب بـا قـصـد و عمل شخص در انتظار اوست ؟ در آينده به اين بحث خواهيم پرداخت .

شرايط معتبر در محارب

بـديـهـى اسـت كه در جرم محاربه همانند ساير جرايم ،تعقيب مرتكب زمانى امكان پذير است كه شـرايـط عـمـومى مسؤ ليت كيفرى را دارا باشد. در فقه از آن شرايط به شرايط تكليف تعبير مـى شـود، از قـبـيـل بـلوغ ، عـقـل ، عـلم و اخـتـيـار. مـرتـكـب عـمـل در صـورت فـقـدان هـر يـك از ايـن شـرايـط قـابـل مـؤ اخـذه و از لحـاظ كـيـفـرى قـابـل تـعـقـيب نخواهد بود. علاوه بر اينكه مساءله رشد و اعتبار آن ، به نظربرخى از فقها در حقوق جزائى و كيفرى قابل توجه و بررسى است ^(318).