اندیشه سیاسی محقق کرکی نسخه متنی

‌
جائر قرار مىدهد. مخالفان كركى به‏خصوص شيخ ابراهيم قطيفى، عالم مشهور معاصرِ وى پذيرش هدايا و عطاياى شاهان صفوى را بر كركى ايراد مىدانستند و دليل آن‏ها جائر بودن حكومت صفويه بود. كركى براى توجيه كارِ خود در اين مورد، هيچ‏گاه درصدد اثبات مشروعيت دولت صفوى برنمىآيد، بلكه با پذيرش جاير بودن صفويان و مفروض گرفتن آن، درصدد اثبات اين است كه پذيرش هدايا و عطايا از سلاطين جور به كلى جايز است و مستند او سيره امام حسن و امام حسين عليهما‏ السلام بود كه هداياى معاويه را مىپذيرفتند. در حقيقت او صفويان را با معاويه مقايسه مىكند تا جواز دريافت هداياى آن‏ها را ثابت كند. يك‏بار كه قطيفى از پذيرفتن هداياى شاه طهماسب خوددارى مىكند به او مىگويد: «نه شاه از معاويه بدتر است و نه تو از امام حسن بهترى. چگونه است كه امام حسن عليه السلام هديه معاويه را مىپذيرد و تو هديه شاه را نمىپذيري1!» در حالى كه در صورت پذيرش مشروعيت صفويان اصولاً بحث جواز يا عدم جواز پذيرش هدايا و يا جواز همكارى پيش نمىآيد.

در بحث خراج نيز او پرداخت خراج به دولت جور را به علت عهده‏دارى امور عامه مسلمين جايز و حتى واجب مىشمارد. در اين‏جا نيز او اشاره‏اى به مشروعيت صفويان ندارد، بلكه آن‏ها را جائر تلقى مىكند و به منظور تأمين مصالح جامعه، پرداخت خراج را به آن‏ها جايز مىشمارد. در اين بحث‏ها عدم مشروعيت صفويان مفروض است و بحث بر سر چگونه برخورد كردن با اين دولت جائر است نه اثبات مشروعيت آن.

مسئله ديگرى كه مىتواند نشانه اعتقاد كركى به عدم مشروعيت صفويان محسوب شود، جهاد و بغى است. بنا به اعتقاد فقهاى شيعه جهاد

1. ميرزا عبداللّه افندى، رياض العلماء، ج 1، ص 15.