قزلباشان - اندیشه سیاسی محقق کرکی نسخه متنی

‌
اغراض دنيوى و سياسى قرار دهند1.

از ديگر مسائل مهم اين عصر ـ چه در بحث تصوّف و چه در بحث از ساير جريان‏هاى فرهنگى اجتماعى ـ رشد فرقه‏هاى غالى و عقايد افراطى است كه در بين فرقه‏هاى شيعه و سنى، كه ريشه در تصوّف داشتند، به نحو چشم‏گيرى وجود دارد. از نمونه‏هاى اين عقايد افراطى مىتوان به ادعاهاى مهدويت و الوهيت و نيز الوهيت حضرت على، پرستش انسان كامل و غلوّ در مورد بعضى از اصحاب پيامبر و يا حتى شيوخ و رهبران مذهبى صوفى و بىاعتنايى به احكام شرعى اشاره كرد.

به هر حال در قرن نهم مقارن ظهور صفويه فرقه‏هاى متعدد صوفى به تدريج جامعه را زير سلطه فكرى خود درآوردند. بكتاشيان و قزلباشان در آناتولى، حروفيه در آذربايجان، نوربخشيه و نعمت‏اللهيه در نواحى مركزى ايران، نقشبنديه در خراسان و شعشعيان در خوزستان پيروان زيادى براى خود فراهم كرده بودند كه در اين ميان فرقه قزلباشان به لحاظ اهميتشان در دوره صفوى شايسته تأمل بيش‏ترى است لذا لازم است به عقايد آنان اشاره شود.

قزلباشان

قزلباشان، از اين جهت كه حاميان اصلى صفويه در كسب قدرت سياسى محسوب مىشوند، بسيار اهميت دارند. اين‏ها چند قبيله بيابانگرد آناتولى بودند كه به تدريج به شيوخ صفويه پيوستند. ظاهراً قزلباشان را نمىتوان يك فرقه مذهبى ناميد، اما از آنجا كه اين قبايل در مجموع ويژگىهاى اعتقادى خاصى داشتند كه آن‏ها را از ساير گروه‏ها

1. همان، ص 115.