1. علما - اندیشه سیاسی محقق کرکی نسخه متنی

‌

1. علما

كركى به سبب نوآورىها فعاليت‏هاى سياسى و احياناً به لحاظ اختيارات فراوان و موقعيت سياسىاش مخالفت‏هايى را برانگيخت. استقبال او از دولت صفوى و پذيرش هداياى شاه اسماعيل مخالفت برخى از علما را باعث شد. وى در آغاز رساله خراجيه، كه يكى از اهداف نوشتن آن، اثبات حلّيّت عطاياى پادشاهان از مال خراج بود، از اين مخالفت‏ها و كينه‏ها شكوه مىكند1. شايد مهم‏ترين مخالف فكرى كركى، شيخ ابراهيم قطيفى، عالم مشهور آن عصر است. وى كه گويا مدتى شاگرد كركى بوده است2، به‏تدريج به يكى از مخالفان سرسخت وى بدل مىشود؛ به‏طورى كه بسيارى از آثار خود را در رد نظريات كركى مىنويسد. وى در مقدّمه رسالة الحائريه به اختلاف خود با كركى اشاره كرده، آن‏ها را برمىشمارد3.

مهم‏ترين موضوع مورد اختلاف، مسئله خراج و عطاياى دربار و نماز جمعه بود. كركى پرداختِ خراج به حاكمان جور را جائز و اخذ جوائز و هداياى حاكمان را كه از پول خراج صورت مىگرفت، حلال مىشمرد و خود نيز آن‏را مىپذيرفت، اما قطيفى پرداخت خراج و اخذ جوائز و هدايا از حاكمان را حرام مىشمرد و خود آن‏ها را نمىپذيرفت. وى ظاهراً به همكارى با سلطنت اعتقادى ندارد لذا رابطه كركى با دربار را تحت عنوان دنياطلبى مذمت مىكند4. و حلّيّت خراج را از كرامات قرن دهم مىداند كه اختراع كركى است5. وى در انتقاد از كركى گاه از حوزه ادب و نزاكت

1. محقق كركى، مقدّمه رساله خراجيه در الخراجيات.

2. شيخ يوسف بحرانى، لؤلؤة البحرين، ص 160؛ روضات، ج 1، ص 25.

3. همان، ص 162.

1و4. قطيفى، رساله خراجيه، ص 22.