ظهور صفويان - اندیشه سیاسی محقق کرکی نسخه متنی

‌


رشد روز افزون تشيّع بود. سقوط خلافت عباسى بغداد و حكومت‏هاى متعصب مذهبى، كه حاميان اصلى اهل سنت بودند، به همراه تلاش عالمان شيعى كه از تساهل مذهبى عصر ايلخانان به خوبى براى تبليغ تشيّع استفاده كردند، زمينه را براى رشد تشيّع در ايران فراهم مىكرد1. رشد اين دو جريان مقدّمه‏اى شد براى ظهور صفويه كه تصوف و تشيّع گرايش اصلى آنان بود.

ظهور صفويان

دوره صفويه در تاريخ ايران اهميت ويژه‏اى دارد. صفويان تحولات بنيادينى در جامعه ايران ايجاد كرده، بر تحولات جهانى نيز تأثير مهمى برجاى گذاشتند. با گسترش تشيّع در اين عصر، جامعه ايرانى علىرغم تفاوت‏هاى نژادى، فرهنگى و زبانى، به جامعه‏اى تقريباً يك‏دست از نظر مذهبى مبدل شد و مذهب به يكى از عوامل اساسى استقلال و وحدت ملى ايران تبديل گرديد. نفوذ آرمان‏ها و عناصر اعتقادى شيعه در فرهنگ ايران جامعه‏اى مذهبى به وجود آورد كه قدرت‏هاى حاكم را وامىداشت نهاد مذهب را در اقدامات خود در نظر گيرند؛ به نحوى كه چشم‏پوشى از اين نهاد معمولاً به شكست سياست‏ها مىانجاميد. قدرت يافتن عالمان، گروه جديدى را وارد عرصه سياست كرد كه بعد از نهاد سلطنت مهم‏ترين نهاد سياسى محسوب مىشد و بعدها نقش مهمى را در تحولات ايران برعهده گرفت. علاوه بر اين‏ها اقتدارى كه شاهان صفوى به سبب وجهه مذهبى خود و انتساب به خاندان پيامبر داشتند، در ساير دوره‏ها بىنظير است و صفويان با اتكا به همين اقتدار توانستند بر ويرانه حملات مغولان

1. در مورد اوضاع مذهبى عصر ايلخانى ر.ك: شيرين بيانى، دين و دولت در عهد مغول.