اندیشه سیاسی محقق کرکی نسخه متنی

‌
يكى از جالب توجه‏ترين و بديع‏ترين حوادث تاريخ است1، با عده كمى از يارانش به طرف اردبيل حركت كرد. اين تصميم به اطلاع طرفداران خانقاه صفوى رسيد و آنان به تدريج خود را به سپاه اندك شاه اسماعيل رساندند.

شاه اسماعيل اوّلين نبرد خود را با شيروانيان با پيروزى قاطع پشت سر گذاشت. مرشد جوان دستور داد غنايم به دست آمده را به آب بريزند، زيرا شيروانىها سنى بودند و مال آن‏ها به نظر شاه اسماعيل نجس بود2. در نبرد بعدى اسماعيل موفق شد سپاه الوند آق قويونلو را شكست دهد و بعد از اين پيروزى، صفويان وارد تبريز شدند، اسماعيل نوجوان پانزده ساله خود را شاهنشاه ايران خواند و علىرغم اصرار اطرافيان دستور داد كه خطبه به نام ائمه بخوانند و شيعه را مذهب رسمى ايران اعلام كرد و دستور داد كه همگى تبعيت خود را از اين مذهب اعلام دارند3.

1. والتر هينتس، همان، ص 126.

2. خلاصة التواريخ، ص 62.

3. در اين زمان اكثر مردم ايران سنى بودند و شيعيان به صورت پراكنده در شهرهايى چون قم، كاشان و نواحى مازندران و گيلان حضور داشتند، اما آموزه‏هاى شيعى چون حب اهل‏بيت در ميان مردم وجود داشت. در تبريز وقتى شاه اسماعيل قصد خود را براى اعلام رسميت مذهب شيعه ـ آن‏هم در نوع افراطى آن و همراه با لعن خلفا و صحابه مورد احترام اهل‏سنت ـ اعلام كرد عده‏اى از همراهانش مخالفت كردند و گفتند: «قربانت شويم، دويست ـ سيصد هزار خلق كه در تبريز است چهاردانگ آن همه سنىاند و از زمان حضرات تا حال اين خطبه را كسى برملا نخوانده مىترسيم مردم بگويند ما پادشاه شيعه نمىخواهيم ـ نعوذ باللّه ـ اگر رعيت برگردند چه تدارك در اين باب توان كرد؟! شاه اسماعيل 15 ساله گفت: مرا به اين كار واداشته‏اند و خداى عالم و حضرات معصومين همراه هستند و من از هيچ‏كس باك ندارم به توفيق اللّه تعالى اگر رعيت حرفى بگويند شمشير مىكشم و يك كس زنده نمىگذارم» (عالم آراى صفوى، ص 64). در مورد انگيزه شاه اسماعيل از اعلام رسميت مذهب شيعه بحث‏هاى فراوانى مطرح شده است، اما ظاهراً اين تصميم، پرورده ذهن شاه اسماعيلِ نوجوان است.