اندیشه سیاسی محقق کرکی نسخه متنی

‌
در اين زمان در ايران فرمانروايان متعددى حكومت داشتند. مؤلف احسن التواريخ آن‏ها را چنين برمىشمارد:

خاقان اسكندر شأن در آذربايجان، سلطان مراد در اكثر عراق، مراد بيك بايندر در يزد، رئيس محمد كره در ابرقو، حسين كياى چلاوى در سمنان، خوار و فيروزكوه، بايك بيك پرناك در عراق عرب، قاسم بيك در ديار بكر، قاضى محمد و مولانا مسعود بيدگلى در كاشان، سلطان حسين ميرزا در خراسان، امير ذوالنون در قندهار، بديع الزمان ميرزا در بلخ، ابوالفتح بايندر در كرمان1.

شاه اسماعيل دهه اوّل حكومت خود را به جنگ با مدعيان مذكور گذراند. در سال 908 ق. مراد ميرزاى آق قويونلو در نزديكى همدان از صفويان شكست خورد. بعد از اين شهرهاى مركزى ايران مثل قم، اصفهان و شيراز بدون درگيرى به تصرف اسماعيل درآمد.

در سال 914 ق. اسماعيل به عراق عرب روى آورد و بغداد را تصرف كرد و اين پيروزى خود را با شكست خاندان آل مشعشع در هويزه و ملك رستم، حاكم لرستان تكميل نمود و در ادامه اين لشكركشى، قدرت خود را در جنوب ايران تثبيت كرد. بعد از اين پيروزىها كه قلمرو صفويه را در تمامى ايران ـ به جز خراسان ـ و نيز عراق عرب و قسمتى از آسياى صغير گسترش داده بود به تبريز بازگشت. هدف بعدى وى خراسان بود كه به تازگى دستخوش حملات ازبكان گرديده بود.

بعد از مرگ سلطان حسين بايقرا در سال 911 ق. قلمرو حكومت وى گرفتار رقابت داخلى مدعيان و حملات خارجى ازبكان قرار گرفت. سرانجام ازبك‏ها به سركردگى محمد خان شيبانى ـ كه خود را از نسل

1. احسن التواريخ، ص 87.