اندیشه سیاسی محقق کرکی نسخه متنی

‌
چنگيز مىدانست ـ به خراسان حمله و امپراتورى تيمورى را مضمحل كردند و پس از فتح هرات در سال 913 ق. به فكر از بين بردن دولت نوپاى صفوى افتادند. شيبانى از نظر مذهبى بسيار متعصب بود و در نامه‏هاى خود شاه اسماعيل را تحقير مىكرد. شاه اسماعيل در 916 ق. به خراسان لشكركشى كرد و در مرو شكست سختى به ازبك‏ها وارد ساخت. محمدخان شيبانى نيز در اين درگيرى به قتل رسيد و سر او را براى متحدش، سلطان عثمانى، فرستادند1. با شكست ازبك‏ها خراسان به تصرف شاه اسماعيل درآمد و هرات نيز پذيراى حاكميت قزلباشان گرديد. اين پيروزى تسلط قطعى شاه اسماعيل بر ايران را تثبيت كرد، ولى مشكلات صفويان و ازبك‏ها حل نشده باقى ماند. در سال 918 ق. سپاه صفوى به فرماندهى امير نجم ثانى براى حمايت از بابر شاه تيمورى، پادشاه متحد اسماعيل، به ازبك‏ها حمله كرد2. ولى به دلايل مختلف اين لشكركشى به شكست انجاميد و امير نجم كشته شد. از دلايل شكست امير نجم خشونت بىاندازه وى در اين جنگ‏ها بود، كه به نوعى ريشه در كينه‏هاى ايرانيان از لشكركشىهاى مغولان و تيموريان داشت، زيرا ازبك‏ها تبار مغولى داشتند3. از سوى ديگر قتل عام‏ها و غارت‏هاي

1. عالم آراى صفوى، ص 457. اين اقدام شاه اسماعيل در تحريك كينه عثمانيان نقش زيادى داشت.

2. ظهيرالدين بابر، شاهزاده تيمورى تقريباً همزمان با شاه اسماعيل سلسله تيموريان هند را بنيان نهاد. بابر متمايل به شيعه بود و متحد شاه اسماعيل محسوب مىشد. در اين زمان چون ازبكان متصرفات او را گرفته بودند از شاه اسماعيل درخواست كرد كه به كمكش آمده، ازبكان را از بخارا و سمرقند بيرون كند. شاه اسماعيل اميرنجم را با سپاه صفوى به كمك او فرستاد (عالم آراى صفوى، ص 358). امپراتورى گوركانى هند رابطه خوبى با صفويان داشت و همايون فرزند بابر از حمايت شاه طهماسب برخوردار شد. اين امپراتورى سرانجام در (1274 ق. /1858 م.) به دست انگليسىها منقرض شد.

3. نجم ثانى بعد از قتل عام در قلعه قرشى گفت: «حال اندك دلم تسلى شد. عوض قتل عام چنگيز و امير تيمور را كردم.» (عالم آراى صفوى، ص 342) ازبك‏ها نيز قتل‏ها و خشونت‏هاى امير نجم را بلايى مىدانستند كه خدا در برابر قتل‏ها و خشونت‏هاى تيمور و چنگيز فرستاده است. ر.ك: همان، ص 375.