اندیشه سیاسی محقق کرکی نسخه متنی

‌
اما بايد توجه داشت كه اكثر شيوخ صوفى اين عصر سنّى و تابع مذاهب اربعه اهل سنت‏اند.

ويژگى مهمّ تصوّف اين عصر آن است كه در اين دوره تصوّف از شكل يك جريان منزوى اجتماعى خارج شده، نهضت‏هاى اجتماعى مهمّى را رهبرى و هدايت كرد. از اين نهضت‏ها مىتوان به نهضت سربداران و سادات گيلان و مازندران و نيز قيام‏هاى صوفيان در آسياى صغير اشاره كرد. قيام صفويه، به نوعى دنباله سلسله قيام‏هاى تصوّف در اين عصر محسوب مىشود. از مسائل ديگرى كه در مورد تصوّف اين عصر بايد اشاره شود، ابتذال و رشد اعتقادات مخرب و انحرافى در بسيارى از فرقه صوفى مسلك اين دوره است؛ به‏طورى كه مشايخ صوفيه نيز از اين وضع شكايت داشتند. در آثار بسيارى از متصوفان بزرگ اين عصر چون مولوى، جامى و... به اين امر اشاره شده است. اوحدى در مورد ابتذال تصوّف در عصر خود مىگويد: «دين و ايمان چون سيمرغ و كيميا ناياب شده و طريقت و تصوّف دامى گشته كه شيادانى به اسم پيرو شيخ در سر راه خامان راه نرفته گسترده‏اند.» وى از وضع خانقاه‏ها و درويشان روزگار خود سخت انتقاد كرده و آن‏ها را به مارگيرى و حقه‏بازى و نيرنگ و دروغ بافى و راحت‏طلبى و گدايى متهم مىسازد و سالكان را از اين‏كه فريب آن‏ها را بخورند برحذر مىدارد1.

انحطاط اخلاقى جامعه بعد از حمله مغولان به دليل اوضاع نا به سامان اجتماعى و سياسى، عامل مهمّى در رشد ابتذال و فساد تصوّف اين دوره است. نفوذ بىاندازه تصوّف در اين عصر عده‏اى دغلباز و نيرنگ پيشه را وسوسه مىكرد كه در زى مشايخ درآيند و خرقه طريقت را وسيله تحصيل

1. منوچهر مرتضوى، همان، ص 99 از مثنوى جام جم اوحدى.