اندیشه سیاسی محقق کرکی نسخه متنی

‌
نفوذ صفويان در اين منطقه به دوران شيخ صفى بازمىگردد. اما از دوران جنيد به اوج خود مىرسد؛ جنيد در دوران آوارگى خود در آناتولى، با استفاده از نفوذِ اجدادى و قدرت سخنورى و شايستگى و با درك ويژگىهاى اعتقادى خاص اين قبايل، موفق گرديد آن‏ها را به‏دور خود جمع كند. چرخش اعتقادى صفويه و اظهار تشيّع افراطى جنيد مىتواند متأثر از آشنايى صفويان با اين قبايل و براى جلب حمايت آن‏ها باشد، به‏خصوص كه جنيد در دوران آوارگى خود، نيروهاى مساعدى را يافته بود.

قزلباشان از شيعيان غالىاند كه مذهبشان تركيبى از نصيريه و عقايد افراطى است. اين‏ها معتقدند جزئى از اجزاى الوهيتِ خداوندى به جناب على عليه السلام حلول كرده و آن حضرت به مدد همين قوّت، در خيبر را كنده است. بعد از ايشان، همان قوّت به جناب سيدالشهدا و همين‏طور تا امام كاظم عليه السلام و بعد از ايشان به حمزه، جد شيخ صفى و بعدها به حيدرِ ثانى، پدر شاه اسماعيل حلول كرده است1.

اين‏ها به شدّت با سنّيان مخالف بودند و نكاح با آنان را جايز نمىشمردند. گويا در زمان سلطان سليم كتابى از شيخ فضل‏اللّه نامى از حيدريه به دست سليم افتاد و بهانه‏اى شد براى قتل عام شيعيان عثماني2. قزلباشان به عبادات اعتنا نمىكردند و شراب را جايز مىشمردند؛ به‏طورى كه آشكارا خمره‏هاى شراب را در چهار سوق مىگذاشتند و يا علىگويان سر مىكشيدند3. خود شاه اسماعيل نيز در نوشيدن شراب بسيار افراط مىكرد و از عوامل مرگ زودرس او و بعضى ديگر از

1. شكوه السادات اعرابى هاشمى، انقلاب الاسلام بين العام والخاص، ص 28.

2. همان، ص 29.

3. سعيد نفيسى، مقدّمه كليات شيخ بهايى، ص 75.