اندیشه سیاسی محقق کرکی نسخه متنی

‌
جانشينانش، افراط در شراب‏خوارى و شهوترانىهاى بىحد و حصر است1.

از عناصر مهم اعتقادى قزلباشان، كه ريشه در رابطه مراد و مريدى در تصوّف از يك سو و ساخت قبيلگى آن‏ها از سوى ديگر داشت، ايمان و اعتقاد كامل به مرشد و اطاعت بىچون و چرا از او است.

به قول «عالم آرا» شرط اساسى صوفىگرى اين بود كه بىچون و چرا اوامر مرشدِ كامل را اطاعت كنند و از رضاى او تخلّف و تجاوز روا ندارند و هرچند از جانب پادشاه و ولى نعمت بىعنايتى مشاهده نموده، مورد قهر و سخط مرشد كامل گردند، آن‏را از نقصِ خود دانسته، موجب تزكيه نفس و پاكى طينت شمرند: «به هزار گونه آزار و الم صورى و معنوى صابر بوده روى از درگاه مرشد كامل نتابند2.»

اين اعتقادات، قزلباشانِ صوفى مسلك را به صورت سربازانى شجاع و جان بر كف درآورد. عامل مهم پيروزىهاى شاه اسماعيل علىرغم اندكى سپاهيانش، همين روحيه و اعتقاد و جانبازى قزلباشان بود. باور قزلباشان در مورد شاهِ صفوى و مرشدِ كاملِ خود، به حدى بود كه به نظر مىرسد آن‏ها شاه را تا مقام الوهيت بالا برده‏اند. يك تاجر ونيزى، كه در آن دوره سفرى به ايران داشته است، در اين مورد مىنويسد.

«اين صوفى را مردم كشورش مانند خدا دوست دارند و تكريم و تعظيم مىكنند به‏خصوص سپاهيانش كه بسيارى از آنان بىزره به جنگ مىروند و انتظار دارند كه اسماعيل در پيكار نگهدارشان باشد. هم‏چنين كسان ديگرى هستند كه بىزره به جنگ مىروند و راضىاند كه در راه

1. امير محمود خواندمير، تاريخ شاه اسماعيل و شاه طهماسب صفوى، تصحيح دكتر محمدعلى جراحى، ص 118 ـ 120.

2. اسكندر بيك تركمان، عالم آراى عباسى، ص 325.