اندیشه سیاسی محقق کرکی نسخه متنی

‌
اعتقادات خاص قزلباشان، غلوّ آشكار آن‏ها و بىاعتنايى به احكام شرعى هيچ جاى شبهه‏اى را براى فقهايى چون كركى در مخالفت با آنان باقى نمىگذاشت. با وجود اين‏كه صوفيان عملاً اداره كشور را در دست داشتند و از قدرت نظامى و سياسى زيادى برخوردار بودند و هرگونه درگيرى با آن‏ها بسيار خطرناك به نظر مىرسيد، محقق كركى از مخالفت با آنان سرباز نمىزد. از وى كتابى در ردّ صوفيه به نام «المطاعن المجرميه» نام برده شده و فتاوايى نيز در اين زمينه از وى باقى مانده است1.

اصولاً آن نوع تشيّع فقاهتى كه محقق و پيروانش ترويج مىكردند، با روح اعتقادات قزلباشان در تضاد بود و همين امر مشكلات زيادى را براى علما ايجاد مىكرد. اميران و حاكمان ولايات با اين‏كه در بسيارى از موارد بايد از صدرِ ولايت خودْ اطاعت مىكردند، عملاً از همكارى با آنان سرباز مىزدند. سندى از شاه اسماعيل در دست است كه پس از اطلاع از عدم همكارى امير قزلباش خراسان با صدر آن ناحيه صادر شده است و وى را ملزم به اطاعت از صدر در مواردى خاص كرده است2. امير محمد يوسف صدر خراسان در سال 927 ق. به دست اميرخان موصلو حاكم قزلباش خراسان به قتل رسيد3.

به‏نظر مىرسد درگيرى محقق با بعضى از سردمداران حكومت صفوى نيز به زمينه‏هاى متفاوت فكرى باز مىگردد. خروج تبعيدگونه محقق در دوره شاه اسماعيل و طهماسب و توطئه قتل وى به دست محمودبيك مهردار گواه اين امر است كه صوفيان سعى داشتند به هر ترتيب محقق را از گردونه رقابت خارج كنند، از اين‏رو احتمال مسموم

1. محقق كركى، الرسائل، به كوشش شيخ محمد حسون، ج 2، ص 319 ـ 320 و ج 3، ص 112.

2. رهر برن، نظام ايالات در دوره صفوى، ترجمه كيكاووس جهاندارى، ص 108.

3. حسن بيك روملو، احسن التواريخ، ص 227 و امير محمود خواندمير، همان، ص 107.