مسأله- بدان كه زوج از جميع تركه ميت ارث مى‏برد - حاشیه بر رساله ارث ملا هاشم خراسانی نسخه متنی

از او مانده باشد حق زوجه ثمن از تركه است و فرقى نيست در آنچه گفته شد بين آن كه زوجه متحده باشد يا متعدده و لو هشت نفر زوجه باشد يا زياده چنانچه در طلاق حال المرض و در عقد انقطاع با شرط ارث تصوير مى‏شود با فرض بقاء مدت زوجيت انقطاعيه حين الموت و صحت شرط توارث و ايضاً فرقى نيست در اولاد آن كه بلا واسطه باشد يا مع الواسطه و ايضاً چه اولاد از زوج يا از زوجات موجوده باشد يا از غير موجوده و ايضاً چه اولاد از دائمه باشد يا از منقطعه يا از مملوكه و اين ربع يا ثمن را زوجات بر فرض تعدد بين خود بالسويه قسمت مى‏كنند.

مسأله- بدان كه زوج از جميع تركه ميت ارث مى‏برد

چه از منقولات نظير حيوانات و امتعه و البسه و مطالبات و اثاثيه و ماكولات و چه از غير منقولات نظير اراضى و ابنيه و غير اينها و اما زوجه از منقولات مطلقا ارث مى‏برد و از اراضى ابداً ارث نمى‏برد نه عيناً و نه قيماً اعم از آن كه زمين بياض باشد يا مشغول باشد بزرع و شجر و بناء و غير اينها اگر چه احوط با زوجه ذات الولد تصالح و تراضى است و اما از آلات و ابنيه مثبته مثل چوب و نى و خشت و در و ارسى و پنجره و درختى كه كاشته شد و امثال اينها از اعيان بكار گذاشته شده پس از عين اينها ارث نمى‏برد و لكن از قيمت اين اعيان موجوده حين فوت الزوج ارث مى‏برد پس اگر قيمت سوقيه آن اعيان از حين فوت تا حين قسمت زياد شود از آن زياده هم زوجه ارث مى‏برد چنانچه اگر كسر نمايد بر زوجه محسوب خواهد شد و اما هر گاه بين فوت زوج و بين قسمت آن اعيان نمايى بنمايد از آن نماء زوجه ارث نمى‏برد چنانچه هر گاه نقص عينى بنمايد يا تلف بشود سائر ورثه بايد كسر را تن بدهند [1] پس معلوم شد كه مدار در اعيانى كه‏

[1] اگر تقصير نكنند و پس از مطالبه اهمال در اداء ننمايند ضمان به عهده آنها نيست.