تفسیر هدایت جلد 15

امر خدا آن را از او مى‏گيرد و مهر ابطال مى‏زند؟

«وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ- و به خداوند است كه كارها باز گردانده مى‏شود.»

از اين مقطع بدين حقيقت راه مى‏بريم كه مالك اوّل همانا خداست كه هر چيز را از آغاز به صورتى نو پديد و آغازين به وجود آورد، و آن را از پس نابودى و نيستى آفريد، و بيگمان او مالك آينده است، و همو مالك اين زمان است، زيرا اوست يگانه و داناى به هر چيز، همان گونه كه براستى اوست توانا بر تصرّف در هر چيز، به هر گونه و هر وقت كه خود بخواهد. اوست كه مى‏ميراند و زنده مى‏كند.

كافى است كه تو به چشم خود به افقهاى آفرينش بنگرى و از وجود خويشتن آغاز كنى تا حكمت و تدبير الهى را كه در هر چيز سرشته است بعيان ببينى. آرى ممكن است اثر و نقش اراده الهى را در جزئيات زندگى خود انكار كنى و بپندارى كه براستى خود، تويى كه هر چيزى را در زندگى خويش مى‏سازى و صورت مى‏دهى، امّا كيست كه ميليونها كهكشان گردننده در فضا را با چنين نظامى دقيق به حركت در مى‏آورد؟ و كيست كه فصلهاى (سال) و شب و روز را به يكديگر تبديل مى‏كند؟ بيقين او خداست.

«يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهارِ وَ يُولِجُ النَّهارَ فِي اللَّيْلِ- شب را در روز مى‏برد و روز را در شب مى‏برد.»

چون يكى از آن دو (شب و روز) در ديگرى مى‏رود، مقدارى از آن را مى‏گيرد و به همان اندازه بر آن فزونى مى‏يابد، و اين كاستى و فزونى پياپى و متقابل در گردش روزانه زمين پيرامون محور خود و به سبب گردش آن پيرامون خورشيد منتهى به جابجايى و تبديل فصلها به يكديگر مى‏شود. تجاوز شب به روز در حدّ نهايى در نيمه زمستان است، در حالى كه تجاوز روز به شب در حدّ نهايى در نيمه تابستان است و در (آغاز) بهار و پاييز روز و شب برابر مى‏شوند.

«وَ هُوَ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ- و او به اسرار سينه‏ها (دلها) آگاه است.»

براستى، دانش خداوند تنها بدانچه انسان به عنوان دليلى بر آنچه در دل