تفسیر هدایت جلد 15

اسلام را اختيار كرد، هم چنان در گرو اراده شوهر كافر خود باقى بماند، و بر مؤمنان جايز نيست كه چنين زنى را نپذيرند يا به شوهرش بازگردانند، زيرا وى بر او حرام است، چه كافر را بر مرد و زن مؤمن هيچ ولايتى نيست.

«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا جاءَكُمُ الْمُؤْمِناتُ مُهاجِراتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ- اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! چون زنان مؤمنى كه مهاجرت كرده‏اند نزدتان آيند، بيازماييدشان.»

براى اين كه صدق نيّت و خلوص ايشان از هر هدف مادّى معلوم شود، چه ممكن است زنى به سبب گريختن از قيد همسرى يا دلبستگى بر مردى مؤمن مهاجرت كرده باشد. اهميّت اين امتحان از آنجا ناشى مى‏شود كه اجتماع مؤمن بايد افراد خود را به درستى و دقّت به گزين و پاكيزه سازد، بويژه هنگامى كه اجتماع ايمانى با خطر نفوذ و ورود غير مجاز از طرف دشمنان دين روبرو است. امّا قرآن چگونگى اين امتحان را معيّن و مشخص نكرده، بلكه آن را به مؤمنان وا گذاشته تا خود، بر اساس داده‏هاى مقتضيات و شرايط، آن را به اجتهاد تعيين كنند، ولى واجب است كه اين امور آنان را به گمان بد نيفكند يا مانع پذيرفتن پيوستگى ديگران به صف اجتماع مؤمن به دليل ترس از نفوذ بيگانه و از هم گسلاندن جامعه بهم پيوسته و در بسته آنان نشود، زيرا شخصيت واقعى مردم را جز خدا كسى نمى‏داند.

«اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمانِهِنَّ- خدا به ايمانشان داناتر است.»

پس اگر آن زنان بتوانند مؤمنان را بفريبند، بيقين هرگز نمى‏توانند خدا را بفريبند، و همچنين واجب است كه به امتحان الهى به ديده اعتبار بنگرند، و چه بسا يكى از آن زنان بپندارد كه مى‏تواند مؤمنان را بازى دهد، آيا از عدالت خدا هم مى‏گريزد؟ هرگز ... و همانا بر مؤمنان واجب است كه اجتهاد ورزند و بر اساس داده‏هاى علمى ممكن حكم كنند.

اما درباره چگونگى امتحانى كه پيامبر از آن زنان مى‏كرد، در مجمع البيان آمده است: ابن عباس گفت: پيامبر خدا (ص) در حديبيه با مشركان مكّه بدين