خاتمیت نسخه متنی

خود بني اميه كلك او را كندند ، اين روش عمر را كه جد مادري خودش بود منسوخ كرد ، دستور داد احاديث پيغمبر ضبط و نگهداري بشود و مانع فراموشي آنها بشوند . به هر حال رابطه قطع نشد ، همانطور كه عرض كردم چشم زخمي به احاديث نبوي رسيد ولي طوري نشد كه به كلي از ميان برود ، خير ، به اين مرحله نرسيد . به علاوه ما كه شيعه هستيم از طريق ائمه احاديث نبوي را داريم . ائمه اطهار بهترين حافظ مواريث نبوي بودندو مي دانيم كه بسياري از احاديثي را كه اهل تسنن از طرق خودشان نقل كرده اند ائمه ما هم تأييد كرده اند . پس ترديدي باقي نمي ماند كه احاديث نبوي در حدود بسيار زيادي باقي مانده است . به هر حال پيغمبر اكرم فرمود كه : نضر الله عبدا سمع مقالتي فوعاها ، خداي خرم گرداند بنده اي را كه گفتار مرا بشنودو حفظ كند [ ( وعي ) ] يعني حفظ و نگهداري ) و بلغها من لم يسمعها و برساند به كسي كه آن را نشنيده است . تا اينجا فقط ترغيب و تشويق مردم است كه گفتار مرا ضبط كنيد و به طبقات بعدي برسانيد . شاهد من در قسمت دوم اين سخن است . خيلي جمله عجيب است . اگر آدم مادي هم باشد بايد به نبوغ و روشن بيني اين مرد آفرين بگويد ، به اين كه چطور تكليف آينده را هم روشن مي كند . فرمود : رب حامل فقه غير فقيه ، و رب حامل فقه الي من هو افقه منه ، يعني بسيارند كساني كه فقهي را حفظ مي كنند و خود فقيه نيستند ، و بسيارند كساني كه فقهي را براي ديگري روايت و نقل مي كنند در حالي كه آن ديگري از خود او فقيه تر است و صلاحيت بيشتري دارد . كلمه [ ( فقه ) ] در اصطلاح امروز ما يعني علم به احكام ، و ما فقيه را كسي مي دانيم كه مسائل فرعي مربوط به نماز و روزه و جهاد و حج و غيره را بداند . ولي همه حتي خود فقها هم قبول دارند كه فقه در اصطلاح اصلي خود معني و سيعتري دارد ، هم شامل اين فقه است و هم شامل ساير مطالب اسلامي . [ ( فقه ) ] يعني فهم عميق . در اينجا مقصود رسول خدا از كلمه فقه جمله اي است كه احتياج به فهم عميق دارد : رب حامل فقه غير فقيه يعني چه بسيارند بردارندگان و حمل كنندگان يك جمله عميق ، در حالي كه خود آنها داراي فهم عميق نيستند و قدرت اين كه آن را درك كنند و معني و مقصود و عمقش را بفهمند ندارند . پس اين جمله براي آنها سودي ندارد . آنها فقط وسيله انتقال به ديگران كه صلاحيت بيشتري دارند هستند : و رب حامل فقه الي من هو افقه منه . بسا كسي يك جمله پرمعنائي را حفظ كند و حمل كند و ببرد تحويل يك نفر ديگر بدهد كه او از خود اين فرد بهتر بفهمد . مي بينيد اين قسمت در دنبال آن قسمت اول است كه فرمود : نضر الله عبدا سمع مقالتي فوعاها و بلغها من لم يسمعها خدا خرم گرداند كسي را كه سخن مرا بشنود و آن را ضبط و حفظ كند و برساند به كسي كه نشنيده است .

به دنبال آن مي فرمايد : بسا حامل فقهي كه فقيه نيست و بسا حامل فقهي كه آن را منتقل مي كند به كسي كه از خودش فقيه تر و لايق تر و داناتر است . باز از كلمات رسول اكرم است : اعطيت جوامع الكلم ( 1 ) . به من سخنان جامع اعطاء شده است .

مي خواهد بيان كند كه يكي از موهبتهاي بزرگي كه از طرف پروردگار به من اعطاء شده است كلمات جامع است . كلمات جامعه يعني چه ؟ يعني مي توانم يك جمله بگويم بجاي صد جمله ، يك جمله بگويم بجاي هزار جمله ، يك جمله بگويم به صورت يك قانون و يك اصل كلي كه هر چه بخواهند اين جمله سعه و گسترش داشته باشد، قابليت داشته باشد. جمله ها مي توانم بگويم كه در عين اختصار و كوتاهي سراسر زندگي بشر را فرا گيرد . اين است معني اعطيت جوامع الكلم . جمله هايي از پيغمبر رسيده است كه موردآن جمله ها مورد بسيار كوچكي بوده و پيغمبر مي توانسته است همان مورد را بيان بكند ولي يك اصل كلي در آن مورد ذكر كرده ، اصلي كه براي هميشه زنده بماند .

1 - بحار الانوار ، جلد ششم ، چاپ سربي تهران ، ص 229 به نقل از امالي صدوق .