ادله توحيد و قرآن - خاتمیت نسخه متنی

ادله توحيد و قرآن

همين اواخر خودم به يك موضوعي برخورد كردم و متوجه شدم . درباره ادله توحيد فكر و مطالعه مي كردم . قبلا در تفسير فخر رازي به مطلبي برخورد كرده بودم كه نظرم را جلب كرده بود ، زيرا چنين بياني در كتب متكلمين و حكما نديده بودم و خود فخر رازي نيز در كتب كلامي و فلسفي خود چنين بياني ندارد ، فقط در تفسير خود ضمن تفسير سبح اسم ربك الاعلي آن را نوشته است ولي به طور اختصار . بديهي است كه اين مطلب را از پرتوي قرآن دارد . فخر رازي چنين مي گويد : در قرآن از طريق مخلوقات بر وجود خداوند به دو شكل استدلال شده استو در حقيقت برهان توحيدي قرآن از طريق مخلوقات دو برهان است : يكي از راه اتقان صنع يعني نظام مشهود در ساختمان موجودات ، آنچنانچه هر سازمان حكيمانه اي بر حكمت و تدبير سازنده اش دلالت مي كند نشان داده شده است ، يعني خلقت اين مخلوقات و نظمي كه در خلقت اينها و در تشكيلات هستي اينها به كار رفته است نشان مي دهد وجود مدبري را . آيات زيادي در اين باره هست كه احتياج به استشهاد ندارد . يكي ديگر اينكه در قرآن به موضوع هدايت موجودات استدلال شده استو اين از اصل خلقت جدا گرفته شده است ، و چند آيه را هم نقل مي كند ، مثلا از زبان موسي خطاب به فرعون اينچنين نقل مي كند : قال ربنا الذي اعطي كل شي ء خلقا (1) . پروردگار ما همان كسي است كه هر چيزي را آنجوري كه بايست آفريده است ، در خلقت او آنچه را كه بايست داده است . تا اينجا استدلال به اتقان صنع است . جمله بعد اينست : ثم هدي : سپس او را هدايت و رهبري كرد . يعني پس از آنكه او را خلق كرد و آن جوري كه بايست بيافريند آفريد ، او را هدايت كرد . كلمه [ ( هدي ) ] را با كلمه [ ( ثم ) ] از ما قبل خود جدا كرده است . در سوره سبح اسم مي فرمايد : الذي خلق فسوي و الذي قدر فهدي ( 2 ) . پس در اينجا نيز هدايت را عليحده ذكر كرده و از خلق و تقدير جدا كرده است . از زبان ابراهيم مي فرمايد : الذي خلقني فهو يهدين ( 3 ) . درباره انسان بخصوص نيز ، هدايت انسان را جدا از خلقت انسان به عنوان يك نعمت عليحده و به عنوان يك موهبت عليحده ذكر مي كند : اقرأ باسم ربك الذي خلق ، خلق الانسان من علق . بعد با كلمه [ ( اقرأ ) ] جدا مي كند و مي فرمايد : اقرأ و ربك الاكرم الذي علم بالقلم ( 4 ) . اول خلقت انسان را ذكر مي كند و بعد هدايت انسان را .

1 - سوره طه ، آيه 50 .

2 - سوره اعلي ، آيات 2 و 3 .

3 - سوره شعراء ، آيه 78 .

4 - سوره علق ، آيات 1 تا 4 .