خاتمیت نسخه متنی

ممركم لمقركم ( 1 ) تجهزوا ، رحمكم الله ، فقد نودي فيكم بالرحيل (2) . همانهائي هم كه حافظ نهج البلاغه بودند اگر مي توانستند نهج البلاغه را عنوان بكنند ، موضوعاتي كه مي توانستند درباره آن موضوعات صحبت بكننداز همين خطبه هاي نهج البلاغه كه خطبه هاي زهدي است تجاوز نمي كرد يعني زمينه بحث براي آنها در قسمتهاي ديگر نهج البلاغه باز نبود و طرز فكر اجازه نمي داد . اين حقيقت است . تا اينكه تحولات اجتماعي اخير پيداشد ، و يك عده فيلسوفان اجتماعي در دنيا پيدا شدند و يك سلسله افكار اجتماعي پيدا شد ، يكمرتبه راستي بر رونق نهج البلاغه افزوده شد و بازار نهج البلاغه رونق بيشتري پيدا كرد ، تازه خطيب و غير خطيب آمادگي پيدا كردندكه مثلا نامه اي كه اميرالمؤمنين به مالك اشتر نوشته است و نكات اجتماعي و سياسي ئي را كه در آن گنجانيده است جمله به جمله بيان كنند و در اطراف آنها شرح بدهند . اين نهج البلاغه كه هزار سال است در دست همه است ، اين نامه هم كه هزار سال است كه بود ، وقتي هم كه نگاه مي كنيد مي بينيد كه راستي معني جمله ها هم همين است كه در نهج البلاغه بوده و هيچ از خود به نهج البلاغه نبسته اند ، نه لفظي به آن بسته مي شود و نه معنائي توجيه و تفسير مي شود ، ولي افراد و افكار آمادگي نداشتند ، به عبارت ديگر زمان اجازه نمي داد ، ولي اكنون زمان اجازه مي دهد . اين نشان مي دهد كه اين كتاب كه بچه اي از بچه هاي قرآن كريم است با گذشت زمان آمادگي بيشتري پيدا مي كند براي اينكه در اطراف جمله هايش تحقيق و مطالعه بشود . غرضم از همه اين مطالبي كه عرض كردم و به طور فشرده براي آن مثالهائي آوردم اين مطلب است كه در اين ركن چهارمي كه ما راجع به ختم نبوت صحبت كرديم به اين نكته توجه كنيم كه نبايد علما و محققين اسلامي جمود فكري داشته باشند و اين جور فكر بكنند كه مطلب درباره قرآن و درباره سنت قطعي پيغمبر اكرم همان است كه گذشتگان گفته اند ، خير ، هر چه كه آيندگان بگويند ، در مجموع حقايق بيشتري خواهد بود نه كمتر . البته نمي خواهم بگويم كه هر چه بعدي ها بگويند از هر چه كه گذشتگان گفته اند بهتر است ، نه در طبيعت هم اينجور نيست در طبيعت هم اين سيرهاي رجوعي و كروفرها به اصطلاح وجود دارد ، يك نظريه اي ممكن است در دو هزار سال پيش پيدا شده باشد و بعد منسوخ بشود ولي پس از دو هزار سال در يك سطح عاليتري دوباره زنده بشود .

1 - نهج البلاغه ، خطبه 201 .

2 - نهج البلاغه ، خطبه 202 .