خطبه 055-در وصف اصحاب رسول - شرح نهج البلاغه نسخه متنی

خطبه 055-در وصف اصحاب رسول

از سخنانى است كه امام عليه السلام در ايام صفين هنگامى كه مردم را به صلح دعوت مى نمود درباره اصحاب رسول اله صلى الله عليه و آله و سلم (و اطاعت بى قيد و شرط آنان از آن بزرگوار) بيان فرموده است.

خطبه در يك نگاه:

در اين كه امام اين سخن را در چه زمانى و در چه ماجرايى ايراد فرموده، دو نظر وجود دارد: بعضى معتقدند كه امام اين سخن را در داستان ابن حضرمى بيان فرمود و ماجرا از اين قرار بود كه پس از شهادت محمد ابن ابى بكر به دست عمرو عاص و قرار گرفتن مصر در اختيار او معاويه جسور شد و قصد غلبه بر بصره را داشت، نامه اى براى مردم آن سامان نوشت تا آنجا را از اختيار حضرت خارج سازد و اين كار به دست ابن حضرمى انجام شد و او به اتفاق گروهى از منافقان بر قسمتهايى از بصره مسلط شد.

هنگامى كه اين خبر به وسيله ابن عباس- كه براى عرض تسليت به اميرمومنان در مورد شهادت محمد بن ابى بكر به كوفه آمده بود- به امام رسيد حضرت اين خطبه را ايراد فرمود و جاريه ابن قلامه سعدى را كه مرد شجاعى بود با گروهى به سوى بصره فرستاد.

وى نيز با استمداد از ياران امام عليه السلام در بصره به مبارزه با ابن حضرمى و نيروهايش برخاست ابن حضرمى تاب مق
اومت نياورد و با هفتاد نفر از اصحابش به خانه اى در بصره پناه برد، جاريه به آنها حمله كرد و همه را نابود ساخت.

ديگر اين كه امام عليه السلام اين خطبه را در صفين بيان فرمود، در آن زمانى كه پيشنهاد صلح به آن حضرت عليه السلام كردند و امام عليه السلام را براى قبول آن تحت فشار قرار دادند.

به هر حال امام عليه السلام در اين خطبه براى آماده ساختن مسلمانان جهت اجراى دستوراتش، تاريخ گذشته صدر اسلام و فداكارى مسلمانان نخستين را بازگو مى كند و توضيح مى دهد كه دليل اصلى پيروزى آنان انضباط كامل و تسليم در برابر فرمان پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم بود.

اشاره به اين كه اگر آن انضباط و اطاعت كامل و اخلاص در آنها باشد آنان نيز پيروز مى شوند و اگر راه اختلاف و عدم اطاعت فرمان در پيش گيرند آينده بدى خواهند داشت.

ترجمه:

ما در ركاب رسول خدا (مخلصانه مى جنگيديم و در راه پيشبرد اهداف آن حضرت گاه) پدران و فرزندان و برادرها و عموهاى خود را از پاى درمى آورديم (و اين كار نه تنها از ايمان و استقامت ما نمى كاست بلكه) بر ايمان و تسليم ما مى افزود و ما در شاهراه حق و صبر و استقامت در برابر درد و رنجها و در طريق جهاد پيگير در مقابل دشمن،
ثابت قدم مى ساخت، گاهى يكى از ما با فرد ديگرى از دشمن به صورت دو قهرمان با هم نبرد مى كردند، به گونه اى كه هر يك مى خواست كار ديگرى را بسازد و جام مرگ را به او بنوشاند (آرى) گاه ما بر دشمن پيروز مى شديم و گاه دشمن بر ما (ولى نه پيروزى مقطعى ما را مغرور مى كرد و نه آن شكست نوميدمان مى ساخت) و هنگامى كه خداوند، صدق و اخلاص ما را ديد ذلت و خوارى را بر دشمنان ما نازل كرد و پيروزى و نصرت را به ما عنايت فرمود، تا آنجا كه اسلام در همه جا استقرار يافت و در كشور پهناور خود جاى گرفت.

به جانم سوگند! اگر ما (در مبارزه با دشمنان اسلام) همانند شما بوديم هرگز ستونى از دين بر پا نمى شد و شاخه اى از درخت ايمان سبز نمى گشت (و به ثمر نمى نشست) به خدا سوگند شما (با اين پراكندگى و نفاق و عدم اطاعت از رهبرى) سرانجام از شتر خلافت به جاى شير خون مى دوشيد و به زودى پشيمان مى شويد (اما در زمانى كه پشيمانى سودى نخواهد داشت).