خطبه 059-خبر دادن از پايان كار خوارج - شرح نهج البلاغه نسخه متنی

خطبه 059-خبر دادن از پايان كار خوارج

هنگامى كه خوارج نهروان كشته شدند به امام عليه السلام گفته شد: اى اميرمومنان! همه خوارج كشته شدند (امام اين سخن را نپذيرفت و در جواب آنان چنين گفت): كلا و الله، انهم نطف فى اصلاب الرجال، و قرارات النساء، كلما نجم منهم قرن قطع حتى يكون آخرهم لصوصا سلابين.

ترجمه:

نه، به خدا سوگند (اينگونه كه شما مى پنداريد كه خوارج ريشه كن شدند نيست) آنها نطفه هايى در پشت پدران و رحم مادران خواهند بود، هر زمان شاخى از آنها سر بر آورد قطع مى شود و در آخر كار، آنان دزدان و راهزنان خواهند شد.

شرح و تفسير:

عاقبت كار خوارج اين سخن نيز ادامه سخنى است كه در بحث گذشته درباره خوارج آمده بود و به همين دليل اين دو را قطعات مختلف يك كلام دانسته اند.

در اينجا نيز امام به چند پيشگويى درباره خوارج مى پردازد كه آنها را مى توان در رديف معجزات آن حضرت شمرد.

نخست در پاسخ ياران خود كه بعد از جنگ نهروان خدمتش عرض كردند اى اميرمومنان! تمام خوارج نابود شدند فرمود: نه، به خدا سوگند (اينگونه كه شما مى پنداريد نيست) آنها نطفه هايى در پشت پدران و رحم مادران خواهند بود! (كلا و الله، انهم نطف فى اصلاب الرجال، و قرارات النساء).

به فرض كه
مردان آنها در اين جنگ كشته شده باشند، ولى نطفه هاى ديگرى در آينده پرورش مى يابد و از مادر متولد مى شود كه راه خوارج را مى پويد و به جرگه آنها مى پيوندد.

و همانگونه كه امام پيشگويى فرموده بود در سالهاى بعد، بلكه قرنهاى بعد نيز گروهى پا به عرصه وجود گذاشتند كه همان راه نكبت بار خوارج را ادامه دادند.

اضافه بر اين، همانگونه كه در گذشته نيز اشاره شد، نه نفر در نهروان نجات يافتند و فرار كردند و در بلاد مختلف پراكنده شدند و پايه هاى اين مكتب فاسد و مفسد را بنا نهادند.

از طرفى مى دانيم آنها كه در نهروان حاضر شدند تمام خوارج نبودند گروه ديگرى نيز وجود داشتند كه در ميدان جنگ حاضر نبودند و همان راه را ادامه دادند.

سپس در ادامه اين سخن به پيشگويى ديگرى پرداخته، مى فرمايد: هر زمان شاخى از آنها سر برآورد قطع مى شود (كلما نجم منهم قرن قطع).

اين سخن از يك سو اشاره به شرارت و شيطنت و درنده خويى خوارج مى كند كه همچون يك حيوان شاخدار درصدد ايذاء و آزار ديگران بودن و از سوى ديگر اشاره به شكستهاى پى در پى و ناكاميهاى مكرر آنها در طول تاريخ حيات كثيفشان دارد و همانگونه كه در ادامه اين سخن در بحث نكته ها خواهد آمد، اين امر به وضوح
در تاريخ منعكس است.

و در پايان اين سخن پيشگويى سومى مى فرمايد و آن اين كه در آخر كار آنان دزدان و راهزنان خواهند شد (و از شكل يك گروه به اصطلاح مذهبى و يا سياسى به صورت يك مشت دزد غارتگر درمى آيند) (حتى يكون آخرهم لصوصا سلابين).

همانگونه كه در ادامه سخن در بحث نكته ها خواهد آمد صدق اين پيشگويى نيز از نظر تاريخى روشن مى شود چرا كه ارباب تواريخ افراد متعدد و سرشناسى از خوارج را نام برده اند كه به صورت دزدانى خطرناك درآمده اند و به راهزنى مشغول شده اند.