61. خداست آن كسى كه شب را براى شما قرار داد تا در [آرامش ]آن آرام گيريد، و روز را روشن [ساخت تا در آن به تلاش و كوشش بپردازيد]؛ به راستى كه خدا براى مردم داراى فزون بخشى [بسيار] است، امّا بيشتر مردم سپاس [نعمت هاى او را] نمى گذارند.62. اين است خدا، پروردگار شما، كه آفريننده هر چيزى است؛ هيچ خدايى جز او نيست، پس چگونه [از راه مورد نظر او ]برگردانده مى شويد؟63. [آرى،] آن كسانى كه آيات خدا را انكار مى كردند، اين گونه [از راه پرافتخار او] برگردانده مى شوند.64. خداست آن كسى كه زمين را براى شما قرارگاه و آسمان را سقفى قرار داد، و شما را چهره آرايى كرد و چهره هايتان را نيكو ساخت، و از چيزهاى پاكيزه به شما روزى داد؛ اين است خدا، پروردگار شما؛ پس بابركت است خدا كه پروردگار جهانيان است.65. اوست آن زنده [و پاينده ] كه هيچ خدايى جز او نيست؛ پس او را بخوانيد در حالى كه دين [خود] را براى او خالص گردانيده ايد؛ ستايش از آن خدا پروردگار جهانيان است.
تفسير
پديدآورنده شب و روز
در آيات پيش قرآن شريف مردم را به دعا و نيايش فرا خواند و از آنان خواست تا دست دعا به بارگاه آن بى نياز و پرمهر و بنده نواز برند، اينك در وصف ذات پاك و بى همتاى خدا و ترسيم نشانه هاى يكتايى او مى فرمايد:اللَّهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمْ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ خداست آن قدرتى كه شب را براى شما قرار داد تا در آن بياساييد.منظور از شب عبارت از ساعتهاى ميان غروب آفتاب تا سپيده و طلوع فجر دوم است و آيه روشن مى سازد كه شب براى آرامش يافتن از رنج و تلاش روز و بازيافت نيرو و انرژى بسيارى است كه در كوشش هاى روزانه هزينه شده است.وَالنَّهَارَ مُبْصِرًا و روز را برايتان روشن گردانيد تا در آن به تلاش و كوشش بپردازيد و همه جا را ببينيد.إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُونَ به يقين خدا نسبت به مردم فزون بخش و بزرگوار است، امّا بيشتر مردم سپاس نعمت هاى او را نمى گزارند.نشان فضل و كرم خدا و فزون بخشى او، اين نعمت هاى فراوانى است كه مردم بى آنكه در خور آنها باشند، همه را به آنان ارزانى داشته است و همگان از اين خوان پربركت بهره ور مى گردند، امّا شگفت اينجاست كه بيشتر مردم به جاى اعتراف به نعمت هاى خدا و سپاس از ارزانى دارنده آنها، نعتها را انكار و در زندگى خود كفران مى ورزند.آن گاه روى سخن را به مردم نموده و مى فرمايد:اوست كه اين آيات و نشانه ها را آشكار ساخت و شما را بدين وسيله به سوى حق راه نمود.خَالِقُ كُلِّ شَيْ ٍ او آفريننده هر پديده اى است؛لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ هيچ خدايى جز او نيست كه در خور پرستش و عبادت باشد؛فَأَنَّا تُؤْفَكُونَ بنابراين با اين همه دليل هاى روشن و رهنمودهاى روشنگر و گويا پس چگونه از پرستش او برگردانده شده و به بيراهه كشانده مى شويد؟!و مى افزايد:كَذَلِكَ يُؤْفَكُ الَّذِينَ كَانُوا بِآيَاتِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ آن گونه كه اينان از پرستش خدا و راه توحيد و تقواى ناب و خالص به بيراهه كشانده مى شوند، درست همان گونه آن كسانى كه پيش از اينان، آيات خدا را انكار مى كردند، به دست سردمداران و رهبرانشان از راه حق و عدالت بازگردانده و به انحراف كشانده مى شدند.در چهارمين آيه مورد بحث در اشاره اى ديگر به دليل هاى يكتايى و بى همتايى خدا مى فرمايد:اللَّهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمْ الْأَرْضَ قَرَارًاخداست آن قدرت بى همانندى كه زمين را براى شما قرارگاهى ساخت تا در آن آرام گيريد.وَالسَّمَاءَ بِنَاءً و آسمان را بسان بنايى پرفراز و بسيار بلند بر فراز سرتان برافراشت؛ به گونه اى كه اگر ميان زمين و آسمان اين فاصله بسيار نبود نمى توانستيد از اين همه نعمت بهره ور گرديد.وَصَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ و شما را صورتگرى و چهره آرايى كرد و چهره هايتان را زيبا آفريد، چرا كه چهره انسان در ميان همه موجودات زنده يا حيوانات دلنشين ترين و زيباترين چهره است.«ابن عباس» مى گويد: خدا فرزندان انسان را ايستاده و معتدل آفريد و چنين مقرر فرمود كه بر روى پاهايش راه برود و با دستش غذا بخورد و نيازهايش را برطرف سازد در حالى كه حيوانات به وسيله دهان غذا را برمى گيرند و مى خورند.وَرَزَقَكُمْ مِنْ الطَّيِّبَاتِ و از چيزهاى پاكيزه به شما رزق و روزى داد، چرا كه در ميان حيوانات غذاها و نوشيدنى هاى انسان از همه پاكيزه تر و گواراتر است و خدا انواع خوردنى هاى پاكيزه و لذت بخش، ميوه هاى رنگارنگ و دانه هاى گوناگون، گلها و گياهان و سبزيجات بى شمار و گوشت هاى متنوع را، كه از شمار بيرون هستند، همه را براى انسان آفريد.ذَلِكُمْ اللَّهُ رَبُّكُمْ اين است خداى جهان آفرين و پديدآورنده آن همه نعمت و بركت كه پروردگار شماست.به باور پاره اى منظور اين است كه آفريننده همه آنچه برشمرديم، پروردگار شماست.فَتَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ پس بزرگ و با بركت است خداى پاينده و زوال ناپذير كه پروردگار جهانيان است.در آخرين آيه مورد بحث مى افزايد:هُوَ الْحَيُّ اوست آن زنده حقيقى، زنده اى است كه اين همه نعمت را به شما ارزانى داشته است؛ زنده و پاينده اى است كه سرچشمه هستى و آفريدگار زندگى و زندگان است.لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ خدايى جز او نيست؛فَادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ پس او را در حالى كه دين را براى او خالص ساخته ايد بخوانيد و بپرستيد و در دعا و نيايش و عبادت او اخلاص ورزيد.الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ستايش از آن خدا، پروردگار جهانيان است.به باور «فراء» آخرين فراز آيه شريفه در حقيقت خبر است و در اصل اين گونه است كه مى فرمايد: خداى يكتا را بخوانيد و او را ستايش كنيد و بر نعمت هايش او را سپاس گزاريد و بگوييد: ستايش و سپاس از آن خدا، پروردگار جهانيان است.«مجاهد» از «ابن عباس» آورده است كه مى گفت: هركس گفت: «لا اله الا الله»، بايد از پى آن بگويد: «الحمدلله ربّ العالمين» تا بدين وسيله، هم زبان به توحيدگرايى و يكتاپرستى گشوده شده باشد و هم به اخلاص ورزيدن به بارگاه خدا.
لطفا منتظر باشید ...
